Chottanikkara Devi Temple, originally known as Jyotiannakkara, is a revered Hindu temple dedicated to Goddess Bhagavati Lakshmi.
She is believed to reside in Chottanikkara as Mahalakshmi, alongside her consort, Lord Maha Vishnu. According to temple legend, the main deity is worshipped as Lakshmi Narayana. This temple is classified as one of the 108 Abhimana Kshetrams of the Vaishnavite tradition.
Situated in Chottanikkara, a southern suburb of Kochi in Ernakulam district, Kerala, it is one of the most prominent temples in the state. The temple is widely known for conducting exorcisms. The region where the temple now stands was once a dense forest, home to a tribesman named Kannappan, who was a devout worshipper of Goddess Mahakali. Every Friday, he would sacrifice a buffalo as part of his rituals. One day, he found a calf in the forest and brought it to his stone altar to sacrifice.
Just as he was about to do so, his beloved daughter, Pavizham, intervened and pleaded with him to spare the calf. Moved by his daughter's request, he allowed her to keep it as a pet. However, tragedy struck when Pavizham later died, possibly from a snake bite. Grief-stricken, Kannappan attempted to cremate her body, only to find that it had mysteriously vanished.
A nearby priest explained that his fate was a consequence of his past actions—he had forcibly taken calves from their mothers for sacrifice, and now he had suffered a similar loss. When Kannappan searched for the calf, he found the stone altar glowing instead. The priest revealed that the calf represented the divine couple, Lord Vishnu and Goddess Lakshmi. To atone for his sins, Kannappan was advised to worship at the altar daily.
ചോറ്റാനിക്കര ഭഗവതീക്ഷേത്രം, ചോറ്റാനിക്കര
ചോറ്റാനിക്കര ശ്രീ ഭഗവതി ക്ഷേത്രം കേരളത്തിലെ എറണാകുളം ജില്ലയിൽ, കണയന്നൂർ താലൂക്കിൽ, ചോറ്റാനിക്കരയിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന പ്രശസ്ത തീർത്ഥാടന കേന്ദ്രമാണ്. കൊച്ചി നഗരഹൃദയത്തിൽ നിന്ന് ഏകദേശം 12 കിലോമീറ്റർ തെക്കുകിഴക്കായി, തൃപ്പൂണിത്തുറ പട്ടണത്തിൽ നിന്ന് ആറു കിലോമീറ്റർ അകലെ ഈ മഹാക്ഷേത്രം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. കേരളത്തിലെ പ്രമുഖ ഭഗവതി ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഒന്നായ ഇത്, ഭക്തജനങ്ങൾക്കിടയിൽ അതുല്യമായ വിശ്വാസവും പ്രാധാന്യവും പുലർത്തുന്നു.
ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ജഗദീശ്വരിയായ ആദിപരാശക്തിയാണ് മുഖ്യദേവത. ‘ചോറ്റാനിക്കര അമ്മ’ എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്ന ഭഗവതി, മഹാവിഷ്ണുവിനൊപ്പം മഹാലക്ഷ്മി ഭാവത്തിൽ പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിക്കുന്നു. അതിനാൽ ലക്ഷ്മീനാരായണ സങ്കൽപ്പത്തിന് ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ പ്രത്യേക പ്രാധാന്യമുണ്ട്. കൂടാതെ, ഭദ്രകാളി സങ്കൽപ്പത്തിൽ ഒരു കീഴ്ക്കാവും ഇവിടെ ഉണ്ട്, ഇത് പ്രധാന ക്ഷേത്രത്തിന് താഴെയുള്ള പ്രദേശത്താണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്.
ഭഗവതിയെയും മഹാവിഷ്ണുവിനെയും ഭദ്രകാളിയെയും തുല്യപ്രാധാന്യത്തോടെ ആരാധിക്കുന്നതിന്റെ പ്രത്യക്ഷരൂപമാണ് ഈ ക്ഷേത്രം.ഭഗവതിയെ മൂന്നു പ്രധാന ഭാവങ്ങളിൽ ആരാധിക്കുന്നത് ഈ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പ്രത്യേകതകളിൽ ഒന്നാണ്. പ്രഭാതത്തിൽ, വെള്ളവസ്ത്രധാരിണിയായ വിദ്യാസ്വരൂപിണി മഹാസരസ്വതിയായി (കൊല്ലൂർ മൂകാംബികയുടെ ഭാവത്തിൽ).ഉച്ചയ്ക്കു, ചുവന്ന വസ്ത്രധാരിണിയായ ശ്രീ ഭദ്രകാളിയായി.
വൈകുന്നേരം, നീലവസ്ത്രധാരിണിയായ ദുർഗാ പരമേശ്വരിയായി.കൂടാതെ, ഭഗവതിയെ സമ്പത്തിന്റെ ദേവതയായ മഹാലക്ഷ്മിയായി, ശിവസാന്നിധ്യമുള്ളതിനാൽ പാർവതിയായും സങ്കൽപ്പിക്കുന്നു. ഈ അഞ്ചു പ്രധാന ഭാവങ്ങളിലൂടെ ഭഗവതിയെ രാജരാജേശ്വരിയായും ആദിപരാശക്തിയായും ആരാധിക്കുന്നു.
ചോറ്റാനിക്കര അമ്മയെ സന്ദർശിക്കുന്ന ഭക്തർ, മാനസികരോഗങ്ങൾ, ദുർഭാഗ്യങ്ങൾ, സ്വഭാവദൂഷ്യങ്ങൾ തുടങ്ങിയവയൊക്കെ ഭഗവതിയുടെ കൃപയാൽ മാറുമെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നു. അതിനാൽ, ദുരിതം അനുഭവിക്കുന്ന അനേകം ഭക്തർ ഇവിടെ ഭജനം പാർക്കാറുണ്ട്.
ചോറ്റാനിക്കര ക്ഷേത്രത്തിൽ മേൽക്കാവ്, കീഴ്ക്കാവ് എന്നീ രണ്ട് പ്രധാന ക്ഷേത്രങ്ങളുണ്ട്, ഇവയിൽ മേൽക്കാവ് പ്രധാനക്ഷേത്രമാണ്, കീഴ്ക്കാവ് ഇതിന്റെ താഴെയായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. കീഴ്ക്കാവിലമ്മ ആദിപരാശക്തിയുടെ മറ്റൊരു ഭാവമായ ഭദ്രകാളിയാണു്, ഇവിടെയാണ് "ഗുരുസിപൂജ" എന്ന പ്രസിദ്ധമായ വഴിപാട് നടത്താറുള്ളത്. മേൽക്കാവിൽ നിന്ന് അനേകം പടികളുള്ള വഴിയിലൂടെ കീഴ്ക്കാവിലേയ്ക്ക് എത്താം. ബ്രഹ്മാവ്, ശിവൻ, ഗണപതി, ധർമ്മശാസ്താവ്, സുബ്രഹ്മണ്യൻ, ഹനുമാൻ, ജ്യേഷ്ഠാഭഗവതി, നാഗദൈവങ്ങൾ, ബ്രഹ്മരക്ഷസ്സ് എന്നിവയാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെ ഉപദേവതകൾ, അതിൽ ശാസ്താവിന് ഭഗവതിയുടെ അംഗരക്ഷകന്റെ ഭാവത്തിൽ പ്രത്യേക പ്രാധാന്യമുണ്ട്, അതിനാൽ ശബരിമല തീർത്ഥാടകർ.
ഈ ക്ഷേത്രം ധാരാളമായി സന്ദർശിക്കുന്നു. കുംഭമാസത്തിൽ രോഹിണി നാളിൽ കൊടിയേറി ഉത്രം നാളിൽ ആറാട്ടോടുകൂടി സമാപിക്കുന്ന ഒമ്പത് ദിവസത്തെ ഉത്സവം, മകം, പൂരം തൊഴലുകൾ, കന്നിമാസത്തിലെ നവരാത്രി, വിദ്യാരംഭം, വൃശ്ചികമാസത്തിലെ തൃക്കാർത്തിക എന്നിവയാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന ആണ്ടുവിശേഷങ്ങൾ. കൊച്ചിൻ ദേവസ്വം ബോർഡിന്റെ കീഴിലാണ് ഈ മഹാക്ഷേത്രം.
ചോറ്റാനിക്കര ക്ഷേത്രത്തിൽ അകത്തുകടന്നാൽ പടിഞ്ഞാറേ നടയിൽ വിശേഷിച്ചൊന്നും കാണേണ്ടതില്ല, എന്നാൽ കിഴക്കേ നടയിൽ വലിയ ആനക്കൊട്ടിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു, ഈ ആനക്കൊട്ടിലിൽ ഏകദേശം നാലഞ്ച് ആനകളെ അണിനിരത്തി എഴുന്നള്ളിക്കാനുള്ള സൗകര്യമുണ്ട്. ക്ഷേത്രത്തിൽ ചോറൂണ്, തുലാഭാരം, ഭജന തുടങ്ങിയ നേർച്ചകൾ നടത്തുന്നതും ഇവിടെയാണ്. 2013-ൽ പഴയ ആനക്കൊട്ടിൽ പൊളിച്ചുമാറ്റിയതിനു ശേഷം നിലവിലുള്ള ആനക്കൊട്ടിൽ പണിതതുമാണ്. ആനക്കൊട്ടിലിനപ്പുറത്താണ് ദേവീവാഹനമായ സിംഹത്തെ ശിരസ്സിലേറ്റിയ സ്വർണ്ണക്കൊടിമരം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്.
200 അടി ഉയരമുള്ള ഈ കൊടിമരം ദൂരെനിന്നും ഭക്തർക്കു കാണാൻ കഴിയുന്നതാണ്, മുകളിലായി സിംഹത്തിന്റെ രൂപവും താഴെയുള്ള ഭാഗത്ത് അഷ്ടദിക്പാലകരുടെ രൂപങ്ങളുമാണു കൊത്തിയിരിക്കുന്നത്. കൊടിമരത്തിനപ്പുറം ബലിക്കൽപ്പുര സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന അവിടെയാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെ വലിയ ബലിക്കല്ല് കാണാം, ഇത് ദേവിയുടെ പ്രധാന സൈന്യാധിപയായ ബ്രാഹ്മിയെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നതാണ്. ഈ ബലിക്കല്ല് അധികം പൊക്കമുള്ളതല്ല, അതിനാൽ ആനക്കൊട്ടിലിൽ നിന്നുതന്നെ പ്രതിഷ്ഠ കാണാവുന്നതാണ്. പ്രധാന ബലിക്കല്ലിന് താഴെയുള്ള ചെറിയ ചില ബലിക്കല്ലുകളും ദർശനമുണ്ട്.
കിഴക്കുഭാഗത്ത് കാളി, തെക്കുകിഴക്കുഭാഗത്ത് കരാജി, തെക്കുഭാഗത്ത് വിരജ, തെക്കുപടിഞ്ഞാറുഭാഗത്ത് വന്ദര, പടിഞ്ഞാറുഭാഗത്ത് വിന്ധ്യവാസിനി, വടക്കുപടിഞ്ഞാറുഭാഗത്ത് സുപ്രഭ, വടക്കുഭാഗത്ത് സിംഹവക്ത്ര, വടക്കുകിഴക്കുഭാഗത്ത് ദൈത്യമർദ്ദിനി എന്നിങ്ങനെയാണ് ഇവയുടെ ക്രമം. പുറത്തെ ബലിവട്ടത്തിൽ മേൽപ്പറഞ്ഞ സ്ഥാനങ്ങളിൽ ഇവർക്കായി ബലിക്കല്ലുകൾ ഒരുക്കിയിട്ടുണ്ടു്, ശീവേലിസമയത്ത് അവിടങ്ങളിലാണ് ബലിതൂകുന്നത്. കിഴക്കേ നടയിൽ നിന്ന് 57 കരിങ്കൽപ്പടികൾ ഇറങ്ങിയാൽ കീഴ്ക്കാവിലെത്താം. കീഴ്ക്കാവിലേയ്ക്കുള്ള വഴിയിൽ വടക്കുഭാഗത്ത് 27 നക്ഷത്രങ്ങളുടെയും വൃക്ഷങ്ങൾ യഥാക്രമത്തിൽ പ്രതിഷ്ഠിച്ചിട്ടുള്ള ഒരു നക്ഷത്രവനം നട്ടുപിടിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു, ഭക്തർ ഇവിടെ പ്രത്യേകമായി ആരാധന നടത്തുന്നു.
വഴിയുടെ തെക്കുഭാഗത്ത് ഒരു കൊച്ചു ധർമ്മശാസ്താ ക്ഷേത്രമുണ്ട്, ഇവിടെ പൂർണ്ണ, പുഷ്കല എന്നീ പത്നിമാരോടുകൂടിയ ശാസ്താവാണ് പ്രതിഷ്ഠ. ശാസ്താവിന് കിഴക്കോട്ട് ദർശനമുണ്ടായിരിക്കുന്നു. ഉപദേവതകളായി ഗണപതി, ഹനുമാൻ, സാളഗ്രാമം എന്നിവയുടെ പ്രതിഷ്ഠകളും ഇവിടെ കാണാം. ഭഗവതിയുടെ അംഗരക്ഷകന്റെ സ്ഥാനമാണ് ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ശാസ്താവിന് നൽകിയിരിക്കുന്നത്, അതിനാൽ ഉത്സവനാളുകളിൽ ഭഗവതി എഴുന്നള്ളുമ്പോൾ ധർമ്മ ശാസ്താവും കൂടെയുണ്ടാകും. ശബരിമല തീർത്ഥാടനകാലത്ത് അയ്യപ്പഭക്തർ ഇവിടത്ത് മാലയിടുകയും കെട്ടുനിറയ്ക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.
ഐതിഹ്യപ്രകാരം ഈ ധർമ്മശാസ്താവ്, ശങ്കരാചാര്യരുടെ മാതൃകുടുംബമായ മേൽപ്പാഴൂർ മനയിൽ നിന്നും കുടികൊണ്ടു വന്നതാണെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നു. ഒരു സമയം മേൽപ്പാഴൂർ മനയിലെ കാരണവർ ദർശനത്തിനായി ഇവിടെ എത്തിയപ്പോൾ ശാസ്താവ് ഇവിടെ സ്ഥിരതാമസം ആക്കാൻ തീരുമാനിച്ചുവെന്നു പറയപ്പെടുന്നു. ഇവിടെനിന്ന് അല്പം മാറിയാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെ വെടിപ്പുര, ദേവിക്കായി വെടിവഴിപാട് ഇവിടെ വളരെ പ്രധാനമാണ്. ക്ഷേത്രത്തിലെ ഓരോ ചടങ്ങിനും വെടിവെടിയുണ്ടാകും.
ഇതിൽ നിന്ന് കുറച്ച് കൂടി പടികളിറങ്ങിയാൽ കീഴ്ക്കാവിലെത്താം. ചോറ്റാനിക്കര മേൽക്കാവിലമ്മയുടെ പ്രധാന വഴിപാടുകളിൽ ഏറ്റവും പ്രസിദ്ധമായത് മണ്ഡപത്തിൽ പാട്ട് ആണ്. പേര് സൂചിപ്പിക്കുന്നതുപോലെ, ക്ഷേത്രത്തിലെ നമസ്കാരമണ്ഡപത്തിൽ വച്ചുനടക്കുന്ന ഈ ചടങ്ങ് ബ്രാഹ്മണിപ്പാട്ട് എന്നറിയപ്പെടുന്നു. പ്രത്യേകിച്ച്, 'ബ്രാഹ്മണിയമ്മ' എന്ന സ്ഥാനപ്പേരുള്ള സ്ത്രീകൾ ഈ പാട്ട് ആലപിക്കുന്നതുകൊണ്ടാണ് ഈ പേര് ലഭിച്ചത്.
പുഷ്പക സമുദായത്തിൽ പെട്ട സ്ത്രീകളാണ് 'ബ്രാഹ്മണിയമ്മ' എന്നറിയപ്പെടുന്നത്, ഇത് അവരുടെ കുലത്തൊഴിലുമാണ്. ഈ പാട്ട് ഭഗവതിയുടെ മഹിമയാണ് ഗാനം ചെയ്യുന്നത്, ഭക്തർ അതിൽ പങ്കെടുക്കുന്നതിലൂടെ ദേവിയുടെ അനുഗ്രഹം പ്രാപിക്കാമെന്ന വിശ്വാസമുണ്ട്.
ബ്രാഹ്മണിപ്പാട്ടിനൊപ്പം ഉദയാസ്തമനപൂജ, ഗുരുതിപൂജ, അന്നദാനം, ചുറ്റുവിളക്ക്, നിറമാല തുടങ്ങിയ വിശേഷമായ വഴിപാടുകളും ഇതിനൊടൊപ്പം ഉൾപ്പെടുന്നു. നെയ്പായസം, കടുമ്പായസം, കൂട്ടുപായസം തുടങ്ങിയവ ഓരോ പൂജയ്ക്കും ഭഗവതിക്ക് നേദിയ്ക്കാറുണ്ട്. കൂടാതെ സാധാരണക്ഷേത്രങ്ങളിൽ കാണാറുള്ളതുപോലെ വിവിധ മന്ത്രങ്ങൾ കൊണ്ടുള്ള പുഷ്പാഞ്ജലികൾ, ചന്ദനം ചാർത്ത്, ആയുധസമർപ്പണം, വിവാഹം, ചോറൂണ്, തുലാഭാരം തുടങ്ങിയവ ഇവിടെയുമുണ്ട്. നാഗദൈവങ്ങൾക്ക് എല്ലാ ദിവസവും നൂറും പാലും നേദിയ്ക്കാറുണ്ട്. എല്ലാ മാസവും ആയില്യം നാളിൽ വിശേഷാൽ നാഗപൂജയും കന്നിമാസത്തിലെ ആയില്യത്തിന് സർപ്പബലിയും സർപ്പംപാട്ടുമുണ്ടാകും.
വിഘ്നേശ്വരപ്രീതിയ്ക്കായി എല്ലാ ദിവസവും ക്ഷേത്രത്തിൽ ഗണപതിഹോമം നടന്നുവരുന്നു. ശാസ്താവിന് നീരാജനം കത്തിക്കലാണ് പ്രധാന വഴിപാട്. ശിവന് ധാര, രുദ്രാഭിഷേകം, മൃത്യുഞ്ജയഹോമം, മൃത്യുഞ്ജയ അർച്ചന തുടങ്ങിയവ പ്രധാന വഴിപാടുകളാണ്. വെടിവഴിപാടാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെ മറ്റൊരു വഴിപാട്. ചോറ്റാനിക്കര ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന ആട്ടവിശേഷങ്ങളാണ് കുംഭമാസത്തിൽ രോഹിണി നാളിൽ കൊടിയേറി ഉത്രം നാളിൽ ആറാട്ടോടുകൂടി സമാപിയ്ക്കുന്ന കൊടിയേറ്റുത്സവവും അതിനോടനുബന്ധിച്ചുള്ള മകം, പൂരം തൊഴലുകളും. ധ്വജാദിമുറയ്ക്കനുസരിച്ചുള്ള ഉത്സവമാണ് ക്ഷേത്രത്തിൽ നടന്നുവരുന്നത്.
ഒമ്പത് ദിവസം നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ഉത്സവത്തിന് നിരവധി ഭക്തരാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെത്തുന്നത്. ഉത്സവത്തിന് തൊട്ടുമുമ്പുള്ള ദിവസങ്ങളിൽ ശുദ്ധിക്രിയകൾ നടത്തുന്നു. രോഹിണി നാളിൽ രാവിലെയോ രാത്രിയോ കൊടിയേറ്റം നടക്കും. തുടർന്നുള്ള ഒമ്പത് ദിവസം ചോറ്റാനിക്കര ക്ഷേത്രം ഭക്തജനങ്ങളെക്കൊണ്ട് നിറഞ്ഞുകവിയും. ധാരാളം താന്ത്രികച്ചടങ്ങുകളും കലാപരിപാടികളും ഈ ദിവസങ്ങളിൽ ക്ഷേത്രത്തിൽ അരങ്ങേറാറുണ്ട്. ഇവയിൽ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ടത് പറയെഴുന്നള്ളിപ്പുകളും ആറാട്ടുമാണ്.
Address:
Chottanikkara,
Kochi, Kerala 682312
