Dakshina Mookambika Temple, located in North Paravur, Ernakulam district, Kerala, is a renowned temple dedicated to Goddess Mookambika.
The presiding deity is Devi Parvathi in the form of Mookambika, and the temple also enshrines sub-deities such as Ganapathy, Kartikeya, Mahavishnu, Yakshi, Hanuman, and Veerabhadran. A dedicated shrine for Yakshi is positioned at the southwest corner, and the sanctum sanctorum is beautifully set amidst a lotus pool.
According to legend, the ruler of Paravur was a devoted follower of Goddess Mookambika and would make an annual pilgrimage to the Kollur temple in Mangalore.
As he aged and his health declined, he was unable to continue the long journey. Moved by his devotion, the goddess appeared in his dream and instructed him to install her idol near his palace, allowing him to have daily darshan. Following her divine guidance, the Thampuran built the temple in Paravur and installed the deity. The temple is renowned for its grand Navaratri celebrations, which attract thousands of devotees. A highlight of the festival is the Navaratri music festival. On Durgashtami, books are ceremoniously placed before the image of Goddess Saraswati, and on Vijayadashami morning, the sacred Vidyāraṃbhaṃ (Ezhuthiniruthu) ceremony takes place from 4 AM to 11 AM in a specially designated mandapam.
During this ritual, thousands of young children are initiated into the world of learning by writing the word Harisree on rice, their tongues, or sand using a golden ring.
In addition to Navaratri, the temple hosts a grand ten-day annual festival in the Malayalam month of Makaram (January–February), with the music festival and Vidyāraṃbhaṃ ceremony being the central attractions.
ശ്രീ ദക്ഷിണ മൂകാംബികാ ക്ഷേത്രം
എറണാകുളം ജില്ലയിലെ വടക്കൻ പറവൂർ പട്ടണത്തിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ഒരു പ്രശസ്തമായ ക്ഷേത്രമാണ് ശ്രീ ദക്ഷിണ മൂകാംബിക ക്ഷേത്രം. ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠ ആദിപരാശക്തിയായ ശ്രീ മൂകാംബികാദേവിയാണ്. വിദ്യയുടെ ദേവിയായ സരസ്വതീഭാവത്തിൽ കിഴക്കോട്ട് ദർശനമായി ദേവി സാന്നിധ്യം പുലർത്തുന്ന ശ്രീകോവിൽ ഒരു ചെറിയ താമരക്കുളത്തിനടിയിലാണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. ഈ പ്രത്യേകതയാണ് ക്ഷേത്രത്തിൻറെ ഏറ്റവും വലിയ ആകർഷണം. വിദ്യാഭിവൃദ്ധിക്കും ജ്ഞാനോദയത്തിനുമായി ഭക്തജനങ്ങൾ ഇവിടെ ദർശനത്തിനായി എത്തുന്നതായി വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.
ക്ഷേത്രത്തിൽ ഗണപതി, മഹാവിഷ്ണു, സുബ്രഹ്മണ്യൻ, ഹനുമാൻ, വീരഭദ്രൻ, യക്ഷിയമ്മ, നാഗദേവങ്ങൾ എന്നിവരാണു പ്രധാന ഉപദേവതകൾ. ഈ മഹാക്ഷേത്രത്തിൽ മകരമാസത്തിലെ ഉത്രട്ടാതി നാളിൽ ആറാട്ടോടെ സമാപിക്കുന്ന പത്തു ദിവസത്തെ കൊടിയേറ്റുത്സവവും കന്നിമാസത്തിലെ നവരാത്രിയും അത്യന്തം ഭക്തിപൂർവം ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്നു. തിരുവിതാംകൂർ ദേവസ്വം ബോർഡിൻറെ കീഴിലാണു ക്ഷേത്രഭരണം.
തികഞ്ഞ മൂകാംബികാഭക്തനായിരുന്ന വടക്കൻ പറവൂരിലെ തമ്പുരാൻ പ്രതിമാസം കർണ്ണാടകയിലെ കൊല്ലൂർ മൂകാംബിക ക്ഷേത്രത്തിൽ ദർശനം നടത്തുന്നത് പതിവായിരുന്നു. എന്നാൽ പ്രായാധിക്യത്താൽ യാത്ര ചെയ്യാൻ കഴിഞ്ഞില്ലാത്ത അവസ്ഥയെത്തുമ്പോൾ, ദേവിയെ ദർശിക്കാനാകാതെ തമ്പുരാൻ ദുഃഖത്തിലായി. അവസാനമായി കൊല്ലൂരിൽ ദർശനം നടത്തിയ ശേഷം, വീട്ടിലെത്തിയ തമ്പുരാൻ ദേവിയെ ഭജിച്ച് ദിവസങ്ങൾ കഴിച്ചു.
ഒരു രാത്രി, സ്വപ്നത്തിൽ ദേവി പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ട് ഇനി കൊല്ലൂരിൽ വരേണ്ടതില്ലെന്നും, പകരം പറവൂരിൽ തന്നേ താൻ കുടികൊള്ളാമെന്നും അരുളി. സന്തോഷവശനായ തമ്പുരാൻ പിറ്റേന്നുതന്നെ പറവൂരിൽ ഉചിതമായ ഒരു സ്ഥലത്ത് ക്ഷേത്രനിർമ്മാണം ആരംഭിച്ചു. മാസങ്ങൾക്കുള്ളിൽ ക്ഷേത്രം പണിതീർത്ത് പ്രതിഷ്ഠാകർമ്മം നിർവഹിച്ച തമ്പുരാൻ, ഭക്തജനങ്ങൾക്ക് ക്ഷേത്രം തുറന്നുകൊടുത്തു. കൊല്ലൂർ മൂകാംബികാക്ഷേത്രത്തിന്റെ ദക്ഷിണഭാഗത്തായതിനാലും ദേവി ഇവിടെ തന്നെ പ്രതിഷ്ഠിതയായതിനാലും ഈ ക്ഷേത്രം 'ദക്ഷിണ മൂകാംബികാക്ഷേത്രം' എന്നറിയപ്പെടാൻ തുടങ്ങി.
പ്രധാന കവാടം കടന്ന് അകത്തേക്ക് കടക്കുമ്പോൾ ആദ്യം കാണുന്നത് ആനക്കൊട്ടിയാണ്. ചെറിയതോതിലുള്ള ആനക്കൊട്ടിലായിട്ടുണ്ടെങ്കിലും ഇവിടെ ആറ് ആനകളെ നിർത്തുന്നതിനുള്ള സൗകര്യമുണ്ട്. ആനക്കൊട്ടിലിന് പടിഞ്ഞാറുഭാഗത്ത് ദേവിയുടെ വാഹനമായ ഹംസത്തെ തലയിലേറ്റിയുള്ള ചെമ്പുകൊടിമരം ഉന്നതമായി നിലകൊള്ളുന്നു, ഏകദേശം നൂറടി ഉയരമുള്ള ഈ കൊടിമരത്തിന് തൊട്ടു പുറകിലായി പ്രധാന ബലിക്കല്ല് സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ബലിക്കൽപ്പുര കാണാം. ശ്രീകോവിൽ ചെറുതായതിനാൽ ഇവിടെ സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ബലിക്കല്ലും വളരെ ചെറുതാണ്. ബലിക്കൽപ്പുരയുടെ മേൽനിരയിൽ അഷ്ടദിക്പാലകരുടെയും ബ്രഹ്മാവിന്റെയും ശില്പങ്ങൾ കൊത്തിയിരിക്കുന്നു.
മൂലക്ഷേത്രമായ കൊല്ലൂർ മൂകാംബികാ ക്ഷേത്രത്തിലെ ഉപദേവതാ പ്രതിഷ്ഠകളുടെ സ്ഥാനം ദക്ഷിണ മൂകാംബികാക്ഷേത്രത്തിലും സമാനമായ രീതിയിലാണ്. തെക്കുകിഴക്കേമൂലയിൽ പടിഞ്ഞാറോട്ട് ദർശനമായാണ് ദേവസേനാധിപനായ സുബ്രഹ്മണ്യസ്വാമിയുടെ പ്രതിഷ്ഠ. തെക്കുപടിഞ്ഞാറേമൂലയിൽ കിഴക്കോട്ട് ദർശനമായി മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ ശ്രീകോവിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. മഹാവിഷ്ണു ക്ഷേത്രത്തിന് തൊട്ടടുത്ത് യക്ഷിയുടെ പ്രതിഷ്ഠയുമുണ്ട്. വടക്കുപടിഞ്ഞാറേമൂലയിൽ കിഴക്കോട്ട് ദർശനമായി ശ്രീ ഹനുമാൻസ്വാമി പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിക്കുന്നു.
വടക്കുകിഴക്കുഭാഗത്ത് പടിഞ്ഞാറോട്ട് ദർശനമായി വീരഭദ്രസ്വാമിയുടെ സാന്നിധ്യവുമുണ്ട്.ക്ഷേത്രമതിൽ ഏകദേശം ഒരേക്കർ വിസ്തീർണ്ണം ഉൾക്കൊള്ളുന്നു. പ്രദക്ഷിണവഴി കരിങ്കല്ല് കൊണ്ടാണ് നിർമ്മിച്ചിരിയ്ക്കുന്നത്, എന്നാൽ പുറത്തിന്റെ ഭൂരിഭാഗം മണൽ നിറഞ്ഞതായിരിക്കും. മറ്റു ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി, ദക്ഷിണ മൂകാംബിക ക്ഷേത്രത്തിലെ ശ്രീകോവിൽ ഒരു ചെറിയ താമരക്കുളത്തിന്റെ നടുവിലാണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. ഇത് കൊല്ലൂർ മൂകാംബിക ക്ഷേത്രത്തിന് വടക്കുവശത്ത് ഒഴുകുന്ന പുണ്യ നദിയായ സൗപർണ്ണികയുടെ പ്രതിനിധിയെന്നാണ് വിശ്വസനം. ശ്രീകോവിലിനചുറ്റുമുള്ള താമരക്കുളം അതിന്റെ സാന്നിധ്യം കൊണ്ട് ഭക്തരിലൊരു ശാന്തിയും ഭക്തി ഭാവവും ഉണർത്തുന്നു.
ഈ കുളത്തിനകത്തെ ജലനിരപ്പ് ഏത് കാലാവസ്ഥയിലും ഉയരുകയോ താഴുകയോ ചെയ്യില്ല എന്നത് അത്ഭുതകരമായതാണ്.
ശ്രീകോവിലിനചുറ്റുമുള്ള പ്രദക്ഷിണമാർഗ്ഗം വളരെ വ്യത്യസ്തമായാണ് രൂപകൽപ്പന ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. ബലിവട്ടങ്ങൾ പതിവുപോലെ ഇല്ല, പകരം ബലികൾ ശ്രീകോവിലിനെ ചുറ്റിപ്പറ്റിയുള്ള ഇടുങ്ങിയ വഴിയിലൂടെ ശീവേലിസമയത്ത് തൂക്കുന്നു.
അഷ്ടദിക്പാലകർ, സപ്തമാതൃക്കൾ, ഗണപതി, വീരഭദ്രൻ, ശാസ്താവ്, ദുർഗ്ഗ, സുബ്രഹ്മണ്യൻ, ബ്രഹ്മാവ്, അനന്തൻ, നിർമ്മാല്യധാരിയിലുള്ള ശിവലിംഗം എന്നിവയ്ക്കായി നിർമിച്ച ബലിക്കല്ലുകൾ ഇവിടെയുള്ള പ്രാചീന ആചാരങ്ങളെ സംരക്ഷിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നു.
ഇവിടുത്തെ സപ്തമാതൃക്കൾ ഒരേ കല്ലിൽ പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിയ്ക്കുന്നുണ്ടെന്നത് ഈ ക്ഷേത്രത്തിനുള്ളിലെ പ്രത്യേകതയാണ്.
ഓരോ ദിക്കിലും നിശ്ചിത ദേവതകൾക്ക് ബലിക്കല്ലുകൾ ഉണ്ട്, കിഴക്കിൽ ഇന്ദ്രൻ, തെക്കുപടിഞ്ഞാറ് നിരൃതി, വടക്കിൽ കുബേരൻ തുടങ്ങി എല്ലാ ദിശകളിലും സമർപ്പിത പ്രതിഷ്ഠകൾ ഉണ്ട്. ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പാരമ്പര്യവും താന്ത്രിക ആചാരങ്ങളും ചേർന്ന്, ഇത് അപൂർവരൂപത്തിലുള്ള ഒരു ദേവീക്ഷേത്രമാക്കുന്നു. ശ്രീകോവിലിനെയും താമരക്കുളത്തെയും ചുറ്റിപ്പറ്റി നാലമ്പലം നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നുവെങ്കിലും, ഇത് സ്ഥലം കുറഞ്ഞതും സൗമ്യരൂപവുമാണ്.
എന്നാൽ, ഭക്തജനങ്ങൾക്ക് പ്രദക്ഷിണം വയ്ക്കുന്നതിനോ ദർശനത്തിന് തടസ്സമാകുന്നതിനോ ഇടയാക്കുന്നില്ല. നാലമ്പലത്തിന് ചുവർഭാഗം പകുതിയോളം തുറന്നതുമായ ഓടുമേഞ്ഞ മേൽക്കൂരയാണുള്ളത്. പ്രവേശനകവാടത്തിന് ഇരുവശത്തും വലിയ വാതിൽമാടങ്ങൾ നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നു, ഇതിൽ തെക്കേ വാതിൽമാടത്തിൽ ഹോമപ്പുരയും വടക്കേ വാതിൽമാടത്തിൽ പാട്ടുപുരയും സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു.
തെക്കുകിഴക്കേമൂലയിൽ പരമ്പരാഗത രീതിയിൽ തിടപ്പള്ളി നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നു. എന്നാൽ, ഗണപതിപ്രതിഷ്ഠ പതിവ് ക്ഷേത്രങ്ങളിലേതിന് വിപരീതമായി അല്പം ഉയർന്ന നിലയിലായതിനാൽ ഭക്തർ ഗണപതിയെ കയറിനിന്നാണ് വന്ദിക്കുന്നത്.
വടക്കുകിഴക്കേമൂലയിൽ പതിവുപോലെ കിണർ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു, എന്നാൽ അതിന്റെ പ്രത്യേകത ഇത്രയും കാലം വെള്ളം നിലനില്ക്കുന്ന താമരക്കുളത്തിന് അകത്തായാണ് ഇത് നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. അതിനാൽ കിണറ്റിലെ വെള്ളവും കുളത്തിലെ വെള്ളവും ഒന്നുതന്നെ.
ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ നമസ്കാരമണ്ഡപം പണിതിട്ടില്ല എന്നതും ശ്രദ്ധേയമാണ്. പകരം ഭക്തർ ദേവിയെ നമസ്കരിക്കാനായി കുളത്തിന് മുകളിലായി ഒരു മുഖപ്പ് പണിതിരിക്കുന്നു. ഇതിലൂടെ ഭക്തർക്ക് ദർശനം നടത്താം.
ഈ രീതി ദക്ഷിണ മൂകാംബിക ക്ഷേത്രത്തിന് മാത്രമായുള്ളതും അതിന്റെ ആചാരവിശേഷതയും തന്നെയാണ്.വടക്കൻ പറവൂരിലെ ശ്രീ ദക്ഷിണ മൂകാംബിക ക്ഷേത്രം നിത്യേന അഞ്ചു പൂജകളും മൂന്നുശീവേലികളും ഉള്ള മഹാക്ഷേത്രമാണ്. പുലർച്ചെ അഞ്ചുമണിക്ക് കൊല്ലൂരിൽ നട തുറക്കുന്നതുപോലെതന്നെ ഇവിടെയും നട തുറക്കുന്നു. ആദ്യം, തലേദിവസത്തെ അലങ്കാരങ്ങൾ ചാർത്തിയ നിർമ്മാല്യ ദർശനം നടത്തപ്പെടുന്നു. തുടർന്ന് അലങ്കാരങ്ങൾ മാറ്റി ദേവിക്ക് അഭിഷേകവും, അതിനുശേഷം മലർ നിവേദ്യവും സമർപ്പിച്ച് ഉഷഃപൂജയും നടക്കുന്നു.
സൂര്യോദയ സമയത്ത് ഏതിരേറ്റുപൂജയും ഗണപതിഹോമവും നിർവഹിക്കുമ്പോൾ, ഉടൻതന്നെ ഉഷഃശീവേലിയും നടക്കുന്നു. എട്ടുമണിയോടെ പന്തീരടിപൂജയും പത്തുമണിക്ക് ഉച്ചപൂജയും പത്തരയ്ക്ക് ഉച്ചശീവേലിയും നടത്തുകയും പതിനൊന്നുമണിക്ക് നട അടയ്ക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.
വൈകീട്ട് അഞ്ചുമണിക്ക് വീണ്ടും നട തുറന്ന് സന്ധ്യയ്ക്ക് സൂര്യാസ്തമയ സമയത്തനുസരിച്ച് ദീപാരാധന നടത്തുന്നു. ഈ സമയത്ത് ക്ഷേത്രത്തിലെ ദീപസ്തംഭങ്ങളും ചുറ്റുവിളക്കുകളും പ്രകാശത്തോടെ ദേവിയുടെ മഹിമ വിളിച്ചോതുന്നു.
ദീപാരാധന കഴിഞ്ഞ് ഏഴേകാലോടെ അത്താഴപ്പൂജയും ഏഴേമുക്കാലോടെ അത്താഴശീവേലിയും നടന്നു, എട്ടുമണിക്ക് നട അടയ്ക്കുന്നതോടെയാണ് ദിവസത്തെ ആചാരാനുഷ്ഠാനങ്ങൾ അവസാനിക്കുന്നത്. ശ്രീ ദക്ഷിണ മൂകാംബിക ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന ആണ്ടുവിശേഷം നവരാത്രിയാണ്. കന്നിമാസത്തിൽ കറുത്തവാവ് കഴിഞ്ഞുള്ള ഒമ്പത് ദിവസങ്ങളാണ് നവരാത്രി ആഘോഷം. കേരളത്തിൽ പ്രധാനമായും അവസാനത്തെ മൂന്ന് ദിവസങ്ങൾക്ക് പ്രത്യേക പ്രാധാന്യമുണ്ട്. സദാകാലവും സരസ്വതീസാന്നിധ്യം കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയമായ ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ നവരാത്രി മഹോത്സവം അതിവിശിഷ്ടമാണ്.
ഒമ്പത് ദിവസവും ദേവിക്ക് വിശേഷാൽ പൂജകളും വഴിപാടുകളും നടത്തി ഭക്തർ അനുഗ്രഹം തേടുന്നു.
ദുർഗ്ഗാഷ്ടമിനാളിൽ സന്ധ്യയ്ക്ക് പുസ്തകങ്ങളും പണിയായുധങ്ങളും സംഗീതോപകരണങ്ങളും പൂജയ്ക്കായി സമർപ്പിക്കുന്നു. മഹാനവമി ദിവസത്തിൽ ക്ഷേത്രനട അടച്ചിടുന്ന അടച്ചുപൂജ ചടങ്ങ് നിർവഹിക്കുന്നു. വിജയദശമി നാളിൽ, പുലർച്ചെ പൂജകൾക്കു ശേഷം, അന്നേ ദിവസം തന്നെ സമർപ്പിച്ച ഗ്രന്ഥങ്ങളും ഉപകരണങ്ങളും അവരുടെ ഉടമസ്ഥർക്ക് തിരികെ നൽകുന്നു.
ആയിരക്കണക്കിന് കുരുന്നുകൾ അന്നേദിവസം ക്ഷേത്രത്തിൽ വിദ്യാരംഭം കുറിയ്ക്കുന്നു, ഭക്തജനങ്ങളുടെ വൻ തിരക്കാണ് ആ ദിവസത്തെ പ്രധാന സവിശേഷത.
മകരമാസത്തിൽ ഉത്രട്ടാതി നാളിൽ ആറാട്ട് നടത്തപ്പെടുന്ന പത്തുദിവസത്തെ ഉത്സവമാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെ മറ്റൊരു പ്രധാന ആഘോഷം. അനിഴം നാളിൽ കൊടിയേറ്റ് ചടങ്ങിനോടൊപ്പം ഉത്സവത്തിന് തുടക്കം കുറിക്കുന്നു.
തുടർന്നുള്ള പത്തുദിവസം ക്ഷേത്രത്തിൽ വിവിധ കലാപരിപാടികളും സാംസ്കാരിക ചടങ്ങുകളും നടത്തപ്പെടുന്നു. ഉത്സവത്തിനോട് അനുബന്ധിച്ച് വിശേഷാൽ ശീവേലികളും പറയെടുപ്പും ഉണ്ടായിരിക്കും.
എട്ടാം നാളിൽ ക്ഷേത്രത്തിലെ ഉത്സവബലി ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്നു. ഈ ചടങ്ങിനോടനുബന്ധിച്ച് ക്ഷേത്രത്തിലെ എല്ലാ ബലിക്കല്ലുകളിലും അതിവിപുലമായ രീതിയിൽ ബലിതൂകൽ നടത്തപ്പെടുന്നു.
ഒമ്പതാം നാളിൽ പള്ളിവേട്ട ചടങ്ങ് നടക്കുന്നു, ദേവി പരിവാരങ്ങളോടെ എഴുന്നള്ളിപ്പെട്ട് അടുത്തുള്ള പറമ്പിൽ അമ്പെയ്തുപോകുന്നതാണ് ഈ ചടങ്ങിന്റെ പ്രധാന രീതി. പത്താം നാളിൽ ക്ഷേത്രക്കുളത്തിൽ ആറാട്ട് മഹോത്സവം നടന്നു, ഉത്സവത്തിന് സമാപനം കുറിയ്ക്കുന്നു.
Address:
Kacheripady,
North Paravur, Kerala 683513
