Chendamangalam Kunnathali Temple is an ancient Shiva temple located on the banks of the Periyar River at Chendamangalam in Paravur, Ernakulam District.
The temple is one of the hundred and eight Shiva temples and is renowned for its Kerala-Dravidian style of temple construction. The main deity, facing east, is Lord Shiva. According to legend, the idol was made by Sri Parasurama, a Vaishnava. The famous Paliam Satyagraha was held here to allow the Avarna Hindu community to enter the temple. Although it is said to be a Parasurama Prathishtha, many believe that the Shiva lingam at Chendamangalam is Swayambhu. The temple is estimated to be around 2000 years old.
As in many temples dedicated to Swayambhu, there is a legend that a woman once rubbed her sickle on a stone while cutting grass, and blood flowed from it. The local chiefs, upon learning about this, recognized the presence of Lord Shiva. The temple complex spans six acres, with a vast green carpeted area at the entrance and six sub-temples standing above it, three on each side. The southern shrines are dedicated to Goddess Durga Bhagavathi and different forms of Lord Shiva, including Aghoramoorthy and Dakshinamoorthy.
Except for Aghoramoorthy and Dakshinamoorthy, all other deities face west. The southern shrines are painted white, while those on the north are painted yellow and red. The Yakshi deity is positioned in the southwest corner, with a rare magnifying glass-shaped Yakshi pratishta. Nagaraja and Brahmarakshas are also present near the Yakshi shrine.
The temple conducts three daily poojas and is open for darshan from 5 am to 11 am and from 5 pm to 8 pm. Mahashivaratri in the month of Kumbh is celebrated grandly, similar to other Shiva temples, with special Namajapa and Laksharchana performed in the temple. There is no walking at night, and Yama Puja and Kalashabhishekam are conducted every night.
കുന്നത്ത് തളി മഹാദേവ ക്ഷേത്രം
എറണാകുളം ജില്ലയിൽ പറവൂരിലെ ചേന്ദമംഗലത്ത് പെരിയാറിൻറെ തീരത്ത് സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന അതിപുരാതനമായ ശിവക്ഷേത്രമാണ് ചേന്ദമംഗലം കുന്നത്തളിക്ഷേത്രം. നൂറ്റെട്ടു ശിവക്ഷേത്രങ്ങളിൽ പറയുന്ന ഈ ക്ഷേത്രം കേരള-ദ്രാവിഡ ശൈലിയിൽ നിർമ്മിച്ച ഉത്തമ ഉദാഹരണമായ ക്ഷേത്രപരിസരത്തോടെ പ്രശസ്തമാണ്. കിഴക്കോട്ട് ദർശനം നൽകുന്ന ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠ പരമശിവനാണ്. വൈഷ്ണവാശഭൂതനായ ശ്രീ പരശുരാമനാണ് പ്രതിഷ്ഠ നടത്തിയത് എന്നാണ് ഐതിഹ്യം. എന്നാൽ, പരശുരാമപ്രതിഷ്ഠ എന്നാണ് പറയുന്നുണ്ടെങ്കിലും ചേന്ദമംഗലത്തെ ശിവലിംഗം സ്വയംഭൂവാണെന്നതാണ് പൊതുവിശ്വാസം.
ഈ ക്ഷേത്രത്തിന് 2000 വർഷത്തിലധികം പഴക്കമുണ്ടെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. സ്വയംഭൂപ്രതിഷ്ഠയുള്ള പല ക്ഷേത്രങ്ങളിലേതുപോലെ, ഒരിക്കൽ പുല്ല് ചെത്താനെത്തിയ സ്ത്രീ കല്ലിന്മേൽ തൻറെ അരിവാൾ ഉരച്ചപ്പോൾ അതിൽ നിന്ന് രക്തം പൊങ്ങിയതും, ഈ വിവരം അറിഞ്ഞ നാട്ടുപ്രമാണികൾ അവിടെ ശിവസാന്നിധ്യം തിരിച്ചറിഞ്ഞതുമായിരിക്കാം ഇതിന്റെ ഐതിഹ്യകഥ.
ചേന്ദമംഗലം ഗ്രാമത്തിന്റെ ഹൃദയഭാഗത്ത്, പെരിയാറിന്റെ പടിഞ്ഞാറേക്കരയിൽ കിഴക്കോട്ട് ദർശനമായാണ് ക്ഷേത്രം നിലനിൽക്കുന്നത്. ക്ഷേത്രത്തിന് മുൻവശം കടന്നുപോകുന്നത് ദേശീയപാത 17 ആണ്.
പ്രധാന വഴിയിൽ നിന്ന് നോക്കുമ്പോൾ തന്നെ പച്ചപ്പുമായി അലങ്കരിച്ച ക്ഷേത്രമതിൽക്കുള്ളിലും നിരവധി ഉപദേവതാക്ഷേത്രങ്ങളും കാണാം. കവാടത്തിന് സമീപമുള്ള വലിയ അരയാൽമരത്തിന് ചുവട്ടിൽ മൂന്ന് ഗണപതിവിഗ്രഹങ്ങൾ സ്ഥാപിച്ചിരിക്കുന്നു. ശിവപാർവതീപുത്രനും പ്രഥമപൂജിതനുമായ ഗണപതിയെ ആദരിച്ച്, അദ്ദേഹത്തിന്റെ അനുമതി വാങ്ങിയശേഷമാണ് ഭക്തർ ക്ഷേത്രദർശനത്തിനായി പ്രവേശിക്കുന്നത്.
ആറേക്കർ വരുന്ന അതിവിശാലമായ മതിൽക്കകമാണ് ഈ ക്ഷേത്രത്തിനുള്ളത്. മതിൽക്കകത്തുകടന്നാൽ ആദ്യം കാണുന്നത് പച്ചപ്പരവതാനി വിരിച്ച മതിൽക്കകവും അതിനുമുകളിൽ ഉയർന്നുനിൽക്കുന്ന ആറ് ഉപദേവതാക്ഷേത്രങ്ങളാണ്. ഇരുവശത്തും മൂന്നെണ്ണം വീതം കാണാം. തെക്കുഭാഗത്തെ ശ്രീകോവിലുകളിൽ ദുർഗ്ഗാഭഗവതിയും ശിവഭഗവാൻറെ വ്യത്യസ്ത ഭാവങ്ങളായ അഘോരമൂർത്തിയും ദക്ഷിണാമൂർത്തിയുമാണ് പ്രതിഷ്ഠിയ്ക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ളതെങ്കിൽ വടക്കുഭാഗത്തെ ശ്രീകോവിലുകളിൽ മഹാവിഷ്ണുവും ബ്രഹ്മാവും ശിവഭൂതഗണങ്ങളിൽ പ്രധാനിയായ ഭൃംഗീരടിയുമാണ് കുടികൊള്ളുന്നത്.
അഘോരമൂർത്തിയും ദക്ഷിണാമൂർത്തിയുമൊഴികെ ബാക്കിയെല്ലാവരും പടിഞ്ഞാട്ട് ദർശനമായി വാഴുന്നു. തെക്കുഭാഗത്തുള്ള ശ്രീകോവിലുകൾക്ക് വെള്ളനിറവും വടക്കുഭാഗത്തുള്ള ശ്രീകോവിലുകൾക്ക് മഞ്ഞയും ചുവപ്പും നിറങ്ങളും പൂശിയിരിയ്ക്കുന്നു. തെക്കുപടിഞ്ഞാറേമൂലയിൽ യക്ഷി കുടിയിരുത്തപ്പെട്ടിരിയ്ക്കുന്നു. അത്യപൂർവ്വമായ വാൽക്കണ്ണാടി രൂപത്തിലുള്ള യക്ഷിപ്രതിഷ്ഠയാണ് ഇവിടെ. യക്ഷിപ്രതിഷ്ഠയ്ക്കടുത്ത് നാഗദൈവങ്ങളും ബ്രഹ്മരക്ഷസ്സും സാന്നിധ്യമരുളുന്നു.
ചതുരാകൃതിയിൽ രണ്ട് തട്ടുകളോടെ നിർമ്മിച്ചതാണ് ഇവിടത്തെ ശ്രീകോവിൽ. മൂന്ന് മുറികളുള്ള ഗർഭഗൃഹത്തിലാണ് പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠയുള്ളത്. ശ്രീമഹാദേവൻ ഏകദേശം നാലടി പൊക്കമുള്ള സ്വയംഭൂലിംഗത്തിൽ കിഴക്കോട്ട് ദർശനമായി സാന്നിധ്യമരുളുന്നു. അർദ്ധനാരീശ്വര സങ്കല്പത്തിലാണ് ഇവിടെ പ്രതിഷ്ഠ, കുടുംബപ്രശ്നങ്ങൾക്ക് പരിഹാരം തേടുന്നതിനായി ധാരാളം ഭക്തർ ഇവിടെ എത്തുന്നു.
മറ്റു ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി, അഷ്ടദിക്കുകളിലെ ദേവതകളായ അഷ്ടദിക്പാലകരെ ചിത്രരൂപത്തിൽ അതത് ദിക്കുകളിൽ ആവിഷ്കരിച്ചിരിക്കുന്നു. കൊടുങ്ങല്ലൂരമ്മയായാണ് ഇവിടെ ഭദ്രകാളി വാഴുന്നത്. അതീവ രൗദ്രഭാവം കലർന്ന ഭഗവതിയുടെ സമീപത്ത് സപ്തമാതൃക്കളും വീരഭദ്രനും ഗണപതിയും സാന്നിധ്യമരുളുന്നു. ഭഗവതിയും സപ്തമാതൃക്കളും വടക്കോട്ടും, വീരഭദ്രൻ പടിഞ്ഞാട്ടും, ഗണപതി കിഴക്കോട്ടും ദർശനമായി വാഴുന്നു.
ഭഗവതി ക്ഷേത്രം പിൽക്കാലത്താണ് പണിതത്. സാധാരണ ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠയ്ക്ക് മുൻവശത്തുള്ള ഉപദേവതാപ്രതിഷ്ഠകൾ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠയ്ക്ക് അഭിമുഖമായിട്ടായിരിക്കും. എന്നാൽ, ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ മുൻവശത്തുള്ള ശ്രീകോവിലുകളിൽ അഘോരമൂർത്തിയുടെയും ദക്ഷിണാമൂർത്തിയുടെയും ശ്രീകോവിലുകൾ മാത്രമാണ് കിഴക്കോട്ട് ദർശനമായി പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിക്കുന്നത്. അതിൽ ദക്ഷിണാമൂർത്തിപ്രതിഷ്ഠയുടെ ദർശനം വളരെ പ്രത്യേകതയുള്ളതാണ്. സാധാരണയായി, പ്രധാന ശ്രീകോവിലിൽ തെക്കോട്ട് ദർശനമായിരിക്കും ദക്ഷിണാമൂർത്തി പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിയ്ക്കുന്നത്, എന്നാൽ ഇവിടെ കിഴക്കോട്ട് ദർശനമായി പ്രതിഷ്ഠ ചെയ്തിരിയ്ക്കുന്നു. മറ്റൊരു പ്രത്യേകതയാണ് മഹാവിഷ്ണുവിന്റെയും ബ്രഹ്മാവിന്റെയും സാന്നിദ്ധ്യം.
മഹാവിഷ്ണുപ്രതിഷ്ഠ സാധാരണമാണെങ്കിലും, ബ്രഹ്മപ്രതിഷ്ഠ ഭാരതത്തിലും അത്യപൂർവ്വമാണ്. പുരാണങ്ങളിൽ ബ്രഹ്മാവിനെ പൂജിക്കാത്തതിന്റെ പല കാരണങ്ങളും പറയപ്പെടുന്നുണ്ടെങ്കിലും, രാജസ്ഥാനിലെ പുഷ്കർ ക്ഷേത്രം മാത്രമാണ് ബ്രഹ്മാവിന് പ്രധാനപ്പെട്ട ക്ഷേത്രമായി നിലകൊള്ളുന്നത്. എങ്കിലും, ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ത്രിമൂർത്തിസാന്നിധ്യമുള്ളതിനാൽ ദർശനം വലിയ പുണ്യമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. ബ്രഹ്മാവിന്റെ ശ്രീകോവിലിന് നാലുഭാഗത്തും വാതിലുകളാണുള്ളത്.
ഇതിന്റെ കാരണം, ചതുർമുഖനായ ബ്രഹ്മാവിന്റെ എല്ലാ മുഖങ്ങളും ദർശിക്കാനായിരിയ്ക്കാമെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു. അതേസമയം, ഈ പ്രതിഷ്ഠ ബ്രഹ്മാവിന്റെതല്ല, ശിവൻറെ പഞ്ചമുഖലിംഗമാണെന്ന വ്യാഖ്യാനവും നിലവിലുണ്ട്. വിഗ്രഹം ശിവലിംഗരൂപത്തിലുള്ളതും ഏകദേശം ഒന്നരയടി ഉയരമുള്ളതുമാണ്. പുരാണങ്ങളിൽ ശിവന് സദ്യോജാതം, വാമദേവം, അഘോരം, തത്പുരുഷം, ഈശാനം എന്നീ അഞ്ചുമുഖങ്ങളുണ്ടെന്ന് പറയുന്നു. ഈശാനമുഖം ആകാശത്തേക്ക് ദർശനം നൽകുന്നതായും, മറ്റ് നാലുമുഖങ്ങൾ യഥാക്രമം പടിഞ്ഞാറ്, വടക്ക്, തെക്ക്, കിഴക്ക് എന്നീ ദിശകളിലേക്കായിരിക്കണമെന്നുമാണ് വിശ്വാസം.
ഈ നാലുമുഖങ്ങൾ ദർശിക്കാനായി ശ്രീകോവിലിന് നാലുഭാഗത്തും വാതിലുകൾ ഒരുക്കിയിട്ടുണ്ടാകാം. മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ ശ്രീകോവിൽ ബ്രഹ്മാവിന്റെ/പഞ്ചമുഖശിവന്റെ ശ്രീകോവിലിന് വടക്കുഭാഗത്താണ്. പതിവുപോലെ, ചതുർബാഹുവുമായാണ് ഭഗവാൻ മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ പ്രതിഷ്ഠ ഇവിടെ പൂജിക്കപ്പെടുന്നത്.
മറ്റൊന്ന്, ക്ഷേത്രത്തിലുള്ള യക്ഷിപ്രതിഷ്ഠയാണ്. അത്യപൂർവ്വമായി കാണപ്പെടുന്ന വാൽക്കണ്ണാടി രൂപത്തിലുള്ള പ്രതിഷ്ഠയാണ് യക്ഷിയുടേത്. യക്ഷിപ്രതിഷ്ഠയ്ക്കുനേരെ മാത്രമായി വള്ളിപ്പടർപ്പ് വന്നിരിയ്ക്കുന്നതും കാണാം. പിന്നൊന്ന്, നാലമ്പലത്തിനകത്തുതന്നെയുള്ള ഭദ്രകാളിപ്രതിഷ്ഠയാണ്. കൊടുങ്ങല്ലൂരമ്മയായി വാഴുന്ന ഭദ്രകാളി ഇവിടെ വടക്കോട്ട് ദർശനമായി പ്രത്യേകശ്രീകോവിലിൽ പ്രതിഷ്ഠിയ്ക്കപ്പെട്ടിരിയ്ക്കുന്നു. മറ്റൊരു പ്രത്യേകത ഗണപതിയ്ക്ക് സമീപത്തുള്ള നാഗരാജപ്രതിഷ്ഠയാണ്. മറ്റൊരു ക്ഷേത്രത്തിലും ഇത് കാണാൻ കഴിയില്ല. നാലമ്പലത്തിന് പുറത്തും നാഗരാജപ്രതിഷ്ഠയുണ്ട്. കൂടാതെ ശാസ്താപ്രതിഷ്ഠയും പ്രത്യേകതയാണ്. പൂർണ്ണാപുഷ്കലാസമേതനായ ശാസ്താവിനെ ശിവലിംഗരൂപത്തിലുള്ള മൂന്ന് വിഗ്രഹങ്ങളിലായി പൂജിച്ചുവരുന്നു.
വനശാസ്താസങ്കല്പവുമുള്ളതിനാൽ മേൽക്കൂര തുറന്നിട്ടിരിയ്ക്കുകയാണ്. വടക്കുംനാഥപ്രതിഷ്ഠയാണ് മറ്റൊരു പ്രത്യേകത. നാലമ്പലത്തിനകത്ത് പ്രധാന ശ്രീകോവിലിൽനിന്ന് അല്പം മാറി മതിലിനോടുചേർന്നാണ് വടക്കുംനാഥപ്രതിഷ്ഠ. അതിനാൽ പ്രദക്ഷിണം വയ്ക്കാൻ കഴിയില്ല. നിത്യേന മൂന്ന് പൂജകൾ പടിത്തരമായുള്ള ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ രാവിലെ അഞ്ചുമണി മുതൽ പതിനൊന്നുമണി വരെയും വൈകീട്ട് അഞ്ചുമണി മുതൽ രാത്രി എട്ടുമണി വരെയും ദർശനം നടത്താം. എല്ലാ ശിവക്ഷേത്രങ്ങളിലും അതിഗംഭീരമായി ആചരിയ്ക്കപ്പെടുന്ന കുംഭമാസത്തിലെ മഹാശിവരാത്രി ഇവിടെയും അത്യന്തം ഭക്തിപൂർവമായി ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്നു. അന്നേദിവസം വിശേഷാൽ നാമജപവും ലക്ഷാർച്ചനയും ക്ഷേത്രത്തിൽ നടക്കും. അതിനൊപ്പം, അന്ന് രാത്രിയിൽ നടയടയ്ക്കില്ല. ഓരോ യാമത്തിലും യാമപൂജയും കലശാഭിഷേകവുമുണ്ടാകും.
Address:
Aarankaavu,
Chendamangalam, Kerala 683521
