Ettumanoor Sree Mahadevar Temple Ettumanur Kottayam

The name Ettumanoor is believed to have originated from mythological and historical roots. One interpretation suggests that it comes from the Malayalam words 'maan' (deer) and 'oor' (place), meaning "the land of deer." Another version attributes the name to 'Ettu Mana Ooru,' meaning "The Land of Eight Namboothiri Manas" or "Ashta Grihas," referring to the eight Brahmin families who were the original custodians (Ooralans) of the Ettumanoor Mahadeva Temple.

According to temple legends, Lord Shiva is believed to have manifested in eight different forms (maanam) at this place (ooru), giving rise to the name Ettumanoor. The temple's tradition also holds that the Pandavas and the great sage Vyasa had worshipped at this sacred site. The present structure of Ettumanoor Mahadeva Temple, including its gopuram and surrounding fortress, was reconstructed in 717 ME (1542 AD).

The temple is renowned for its exquisite Dravidian mural paintings, which adorn both the inner and outer walls of the main entrance. Among these, the fresco of Pradosha Nritham (Dance of Shiva) is considered one of the finest wall paintings in India. The temple features a golden flagstaff topped with an idol of Nandi (Shiva's sacred bull), surrounded by small bells and metal banyan tree leaves.

Architecturally, the temple is an outstanding example of the craftsmanship of Vishwakarma Sthapathis, showcasing their engineering expertise. The temple's roofs are covered with copper sheets and adorned with 14 ornamental tops. The complex also houses deities such as Bhagavathi, Sastha, Dakshinamoorthy, Ganapathy, and Yakshi as subordinate deities, along with a separate temple dedicated to Lord Krishna. It is believed that the great philosopher Adi Shankaracharya composed 'Soundarya Lahari' while residing in the temple.

The name Ettumanoorappan is believed to have originated from Kattampakk, a small village in Kottayam district. The Ettumanoor Mahadeva Temple is famous for its grand Arattu festival, which takes place annually on the Thiruvathira day in February–March. The most significant events occur on the 8th and 10th days of the festival, when devotees gather to witness the display of the seven and a half golden elephants (Ezharaponnaana), a sacred idol made of approximately 13 kilograms of gold. This exquisite offering was donated to the temple by a Travancore Maharaja.

Ettumanoor Mahadeva Temple is one of the wealthiest Devaswoms in Kerala and possesses numerous valuable treasures. The Thulabharam is one of the significant rituals at the Ettumanoor Mahadeva Temple. Devotees perform this offering as a gesture of gratitude for blessings received. In this ritual, the person—whether a child or an adult—is placed on one side of a balance scale, while offerings such as gold, fruits, or other items of devotion are placed on the other side until the weight matches.

This sacred practice symbolizes devotion and surrender to the deity. Ezhara Ponnana refers to the seven large-sized and one small-sized golden elephant statuettes, collectively known as Ezharaponnana. These sacred idols are stored in the temple vault and are displayed for public darshan only once a year during the temple festival. Among them, seven elephants stand at a height of two feet, while the eighth is half that size, giving rise to the name Ezhara (seven-and-a-half) Ponnana (golden elephants).

According to legend, Anizham Thirunal Marthanda Varma, the founder of the Travancore kingdom, pledged these golden elephants to the temple. Another version suggests that while Marthanda Varma made the vow, the offering was fulfilled by his successor, Maharaja Karthika Thirunal. The reason behind this offering is debated—some believe it was a penalty for damages caused to the temple during Travancore’s annexation of Thekkumcore, while others suggest it was a sacred tribute made during the threat of Tipu Sultan’s invasion.

Each statuette is crafted from the wood of the jackfruit tree and is covered in gold plates weighing approximately 13 kg. The Ezhara Ponnana Darshan is a major highlight of the temple festival, occurring at midnight on the eighth day of the ten-day celebration. The event begins with a ceremonial procession of the golden elephants, which are then placed at the Asthana Mandapam for devotees to have darshan.

ഏറ്റുമാനൂർ മഹാശിവ ക്ഷേത്രം

കോട്ടയം ജില്ലയിലെ ഏറ്റുമാനൂർ നഗരഹൃദയത്തിൽ, എം.സി. റോഡിന്റെ കിഴക്കുവശത്ത് സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന പ്രശസ്തമായ ശിവക്ഷേത്രമാണ് ഏറ്റുമാനൂർ മഹാദേവ ക്ഷേത്രം. രൗദ്രഭാവത്തിലുള്ള പരമശിവൻ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠയായ ഇവിടെ, ദർശനം നിർഭാഗ്യനിവാരണത്തിന് ഫലപ്രദമാണെന്നാണ് വിശ്വാസം. ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ ശിവൻ രാവിലെ അഘോരമൂർത്തിയായും, ഉച്ചയ്ക്ക് ശരഭമൂർത്തിയായും, വൈകീട്ട് അർദ്ധനാരീശ്വരനായും ആരാധിക്കപ്പെടുന്നു. ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ഉത്ഭവത്തെക്കുറിച്ച് നിരവധി ഐതിഹ്യങ്ങളും പുരാണകഥകളും നിലവിലുണ്ടെങ്കിലും, വ്യക്തമായ ചരിത്രരേഖകൾ അപൂർവമാണ്. ഇതിന്റെ പ്രതിഷ്ഠ ഖരപ്രതിഷ്ഠയാണെന്ന് കരുതപ്പെടുമ്പോഴും, പരശുരാമൻ സ്ഥാപിച്ച കേരളത്തിലെ 108 മഹാദേവക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഒന്നായിട്ടാണ് ഇതിനെ കണക്കാക്കുന്നത്.

നാലേക്കറിലധികം വിസ്തീർണമുള്ള ഈ ക്ഷേത്രം പടിഞ്ഞാറോട്ട് ദർശനമായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. ഉപദേവതകളായി ഗണപതി, ദക്ഷിണാമൂർത്തി, ദുർഗ്ഗ, ശാസ്താവ്, യക്ഷി, നാഗദേവതകൾ (വാസുകി) എന്നിവയെ പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിക്കുന്നു. കൂടാതെ, ക്ഷേത്രത്തിനു സമീപം അന്തിമഹാകാളൻ ക്ഷേത്രവും ശ്രീകൃഷ്ണ ക്ഷേത്രവും നിലകൊള്ളുന്നു. ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന ഉത്സവം കുംഭമാസത്തിൽ തിരുവാതിര ആറാട്ടോടെKulminating പത്തുദിവസം നീളുന്ന ആഘോഷമാണ്. പ്രത്യേകിച്ച് എട്ടാം ദിവസമുള്ള വിളക്കും അന്നുള്ള ആസ്ഥാനമണ്ഡപദർശനവും ഗംഭീരമായി ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്നു. അതോടൊപ്പം, കുംഭമാസത്തിലെ ശിവരാത്രിയും ധനുമാസത്തിലെ തിരുവാതിരയും വിശേഷദിവസങ്ങളാണ്. ക്ഷേത്രം തിരുവിതാംകൂർ ദേവസ്വം ബോർഡിന്റെ ഭരണത്തിലാണ് പ്രവർത്തിക്കുന്നത്.

ശൈവവിദ്യയിൽ പ്രഗത്ഭനായിരുന്ന അസുരൻ ഖരൻ, മുത്തച്ഛനായ മാല്യവാനിൽ നിന്ന് ശിവോപാസന പഠിച്ച് ചിദംബരത്തുപോയി പരമശിവനെ പ്രീതിപ്പെടുത്താനായി തപസ്സാരംഭിച്ചു. ഭക്തന്റെ നിർഭാഗ്യതപസ്സിൽ സംപ്രീതനായ ശിവൻ അവനെ അനുഗ്രഹിച്ച് മൂന്ന് ജ്യോതിർലിംഗങ്ങൾ സമ്മാനിച്ചു. തുടർന്ന്, ആകാശമാർഗ്ഗേന യാത്ര ആരംഭിച്ച ഖരൻ, ശിവലിംഗങ്ങളുടെ ഭാരം കാരണം അല്പനേരം വിശ്രമിക്കാനായി വൈക്കത്തെത്തി. അവിടെ തന്റെ വലത് കൈയിൽ പിടിച്ചിരുത്തിയിരുന്ന ശിവലിംഗം ഇറക്കിവച്ചതോടെ അതിന് ഭൂമിയോടൊപ്പം അചഞ്ചലബന്ധം പ്രാപിച്ചു. വിശ്രമത്തിനു ശേഷം അത് തിരിച്ചെടുക്കാൻ ശ്രമിച്ചെങ്കിലും സാധ്യമാകാതെ പോന്നു. അപ്പോൾ, താൻ ഏറ്റവും ആഗ്രഹിച്ച സ്ഥലം ഇതാണെന്നു ശിവഭഗവാന്റെ ദിവ്യവാണി മുഴങ്ങി.

തുടർന്ന്, ശിവലിംഗം തപസ്സിരുന്നതിനാൽ വൈശിഷ്ട്യമുള്ള വ്യാഘ്രപാദൻ മഹർഷിയെ ഏല്പിച്ച് ഖരൻ മോക്ഷം പ്രാപിച്ചു. ശേഷം, തന്റെ ഇടത് കൈയിൽ ഉണ്ടായിരുന്ന ശിവലിംഗം ഏറ്റുമാനൂർ മഹാദേവക്ഷേത്രത്തിലും വായ കൊണ്ട് കടിച്ചുപിടിച്ച ശിവലിംഗം കടുത്തുരുത്തി തളി മഹാദേവക്ഷേത്രത്തിലും പ്രതിഷ്ഠിച്ചു. ഇന്നും ഈ മൂന്ന് ക്ഷേത്രങ്ങളിലും ഉച്ചപ്പൂജയ്ക്ക് മുമ്പ് ദർശനം നടത്തുന്നത് പുണ്യകരമായി വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.

ക്ഷേത്രത്തിലെ അതിപ്രസിദ്ധമായ രണ്ട് പ്രത്യേകതകളാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെ വലിയ വിളക്കും ഏഴരപ്പൊന്നാനയും. ഇവയുടെ വരവും വളരെ രസകരമായ സാഹചര്യങ്ങളിലാണ്. ക്ഷേത്രത്തിലെ ബലിക്കൽപ്പുരയിൽ സ്ഥാപിച്ചിട്ടുള്ള വലിയ വിളക്ക് അഞ്ചുതിരികളോടുകൂടിയ ഒരു കെടാവിളക്കാണ്. നാല് പ്രധാന ദിക്കുകളിലേയ്ക്കും (കിഴക്ക്, തെക്ക്, പടിഞ്ഞാറ്, വടക്ക്) വടക്കുകിഴക്കുഭാഗത്തേയ്ക്കുമാണ് അഞ്ചുതിരികളിട്ടിരിയ്ക്കുന്നത്. 1540-ലാണ് ഈ ദീപം സ്ഥാപിച്ചത്. പിന്നീട് ഇതുവരെ ഇത് കെട്ടിട്ടില്ല.

സ്ഥലത്തെ ഒരു മൂശാരിയാണ് ഈ വിളക്ക് തീർത്തത്. തുടർന്ന് ക്ഷേത്രത്തിൽ സ്ഥാപിയ്ക്കാൻ ശ്രമിച്ചപ്പോൾ ക്ഷേത്ര അധികാരികൾ അദ്ദേഹത്തെ തടഞ്ഞു. ചിലർ മൂശാരിയോട് അത്രയും വലുപ്പമുള്ള വിളക്ക് തങ്ങൾ മുമ്പെവിടെയും കണ്ടിട്ടില്ലെന്ന് പറയുകയും അത് എവിടെ സ്ഥാപിയ്ക്കണമെന്ന് ചോദിയ്ക്കുകയും ചെയ്തെങ്കിലും മൂശാരിയ്ക്ക് ഉത്തരം കിട്ടിയില്ല. ആ സമയത്ത് പെട്ടെന്ന് ക്ഷേത്രത്തിനകത്തുനിന്നൊരാൾ തുള്ളിവന്ന് മൂശാരിയുടെ കയ്യിൽ നിന്ന് വിളക്ക് വാങ്ങി ദീപം ബലിക്കൽപ്പുരയിൽ കൊണ്ടുപോയി സ്ഥാപിച്ചു.

ആ സമയത്ത് ഒരു വൻ ഇടിമിന്നലുണ്ടാകുകയും വിളക്ക് എണ്ണയില്ലാതെ കത്തുകയും ചെയ്തു. മൂശാരിയെയും വിഗ്രഹം തറച്ച വിദ്വാനെയും പിന്നീടാരും കണ്ടിട്ടില്ല. ആ വിദ്വാൻ സാക്ഷാൽ ഏറ്റുമാനൂരപ്പൻ തന്നെയാണെന്ന് വിശ്വസിച്ചുവരുന്നു. മൂശാരി അങ്ങനെ ഭഗവാനിൽ ലയിച്ചുചേർന്നുവത്രേ! ക്ഷേത്രത്തിലെ മറ്റൊരു വലിയ ആകർഷണമാണ് ഏഴരപ്പൊന്നാന. പേര് സൂചിപ്പിയ്ക്കുന്നതുപോലെ ഏഴ് വലിയ ആനകളും ഒരു ചെറിയ ആനയും അടങ്ങുന്ന ഒരു ശില്പരൂപമാണിത്. തേക്കിൻതടിയിൽ തീർത്ത് സ്വർണ്ണം പൂശിയ വിഗ്രഹങ്ങളാണ് ഇവ. ആനകൾക്കൊപ്പം ഒരു സ്വർണ്ണ പഴക്കുലയും ഉണ്ടാക്കിയിരുന്നു.

കംഭമാസത്തിൽ ഉത്സവത്തിനിടയ്ക്ക് എട്ടാം നാളിൽ നടക്കുന്ന ആസ്ഥാനമണ്ഡപദർശനത്തിൽ ഭഗവാന്റെ തിടമ്പിനൊപ്പം ഏഴരപ്പൊന്നാനകളും പ്രദർശനത്തിനുവയ്ക്കും. ആറാട്ടുദിവസം തീവെട്ടികളുടെ വെളിച്ചത്തിൽ നാലുപേർ ചേർന്ന് ഇവയെ ശിരസ്സിലേറ്റുന്ന പതിവുമുണ്ട്. വാസ്തവത്തിൽ ഏഴരപ്പൊന്നാന വൈക്കത്ത് നേരാൻ വച്ചിരുന്ന വഴിപാടായിരുന്നുവത്രേ! തിരുവനന്തപുരത്തുനിന്ന് വൈക്കത്തേയ്ക്ക് കൊണ്ടുപോകുന്ന വഴിയിൽ ഏറ്റുമാനൂരെത്തിയപ്പോൾ അല്പനേരം വിശ്രമിയ്ക്കാനും മറ്റുമായി രാജാവും ഭടന്മാരും കൂടി ഏറ്റുമാനൂരമ്പലത്തിലെ പടിഞ്ഞാറേ ഗോപുരത്തിലെത്തി.

ഏഴരപ്പൊന്നാനകളെ ഇറക്കിവച്ച് അവർ വിശ്രമിച്ചു. എന്നാൽ പോകാൻ നേരത്ത് ആനകളുടെ ദേഹത്തുനിന്ന് ഉഗ്രസർപ്പങ്ങൾ ഫണം വിടർത്തിനിൽക്കുന്നു! ഭയാക്രാന്തരായ രാജാവും ഭടന്മാരും അടുത്തുള്ള ഒരു ജ്യോത്സ്യരെക്കൊണ്ട് പ്രശ്നം വപ്പിച്ചുനോക്കി. അപ്പോൾ, അവ ഏറ്റുമാനൂരിൽ തന്നെ സമർപ്പിയ്ക്കണമെന്നാണ് ഭഗവാന്റെ ആഗ്രഹമെന്ന് തെളിഞ്ഞു. തുടർന്ന്, 1769 മെയ് മാസം 14-ആം തീയതി വെള്ളിയാഴ്ച ഒരു ശുഭമുഹൂർത്തത്തിൽ ഏഴരപ്പൊന്നാനകളെ ഭഗവാന് നടയ്ക്കുവച്ചു. പിന്നീട് മറ്റൊരു ഏഴരപ്പൊന്നാനയുണ്ടാക്കി അത് വൈക്കത്ത് സമർപ്പിയ്ക്കാമെന്ന് ധർമ്മരാജ വിചാരിച്ചു.

പക്ഷേ, ഒരു ദിവസം അദ്ദേഹത്തിന് വൈക്കത്തപ്പന്റെ സ്വപ്നദർശനമുണ്ടായി. തനിയ്ക്ക് മറ്റൊരു ഏഴരപ്പൊന്നാന വേണ്ടെന്നും പകരം ആ കാശിന് സഹസ്രകലശം നടത്തിയാൽ മതിയെന്നുമായിരുന്നു വൈക്കത്തപ്പന്റെ അരുളപ്പാട്. പിറ്റേന്നുതന്നെ ധർമ്മരാജ വൈക്കത്തേയ്ക്ക് പുറപ്പെട്ടു. വൈക്കത്തെത്തിയ അദ്ദേഹം ഏഴരപ്പൊന്നാന നേരാൻ വച്ച തുക കൊണ്ട് വൈക്കത്തപ്പന് സഹസ്രകലശം നടത്തുകയും ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രസാദമായ പ്രാതലുണ്ട് ആനന്ദദർശനം നടത്തി നാട്ടിലേയ്ക്ക് മടങ്ങുകയും ചെയ്തു.

എന്നാൽ, ഏഴരപ്പൊന്നാന കൊടുത്തതിൽ വൈക്കത്തപ്പന് ഏറ്റുമാനൂരപ്പനുമായി പിണക്കമാണെന്ന് അടുത്തകാലം വരെ ഭക്തർ വിശ്വസിച്ചുവന്നിരുന്നു. അതിന്റെ തെളിവായി ഏറ്റുമാനൂരക്കാരാരും വൈക്കത്ത് അഷ്ടമിദർശനത്തിനോ വൈക്കത്തുകാർ തിരിച്ച് ഏറ്റുമാനൂരിൽ ആസ്ഥാനമണ്ഡപദർശനത്തിനോ പോയിരുന്നില്ല. കൊട്ടാരത്തിൽ ശങ്കുണ്ണിയുടെ *ഐതിഹ്യമാല*യിൽ ഈ കഥ വിശദമായി പരാമർശിച്ചിട്ടുണ്ട്. എന്നാൽ, ഇന്ന് സ്ഥിതിയിൽ മാറ്റം വന്നുതുടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്.

വൈക്കത്തേതുമായി നോക്കുമ്പോൾ താരതമ്യേന വളരെ ചെറിയ മതിൽക്കകമാണ് ഏറ്റുമാനൂരിലേത്. ഏകദേശം അഞ്ചേക്കർ വിസ്തീർണ്ണം വരും. എം.സി. റോഡിന്റെ കിഴക്കുഭാഗത്ത് നടരാജമൂർത്തിയുടെ രൂപം കൊത്തിവച്ച ക്ഷേത്രകവാടം കാണാം. ആ കവാടത്തിനകത്തുതന്നെയാണ് വാഹനപാർക്കിംഗ് സൗകര്യവും ഉള്ളത്. ഇതും കഴിഞ്ഞ് അല്പദൂരം നടന്നാൽ വലിയ അരയാൽമരം കാണാം. ഹൈന്ദവവിശ്വാസപ്രകാരം പുണ്യവൃക്ഷമായ അരയാലിന്റെ അടിയിൽ ബ്രഹ്മാവും നടുക്ക് വിഷ്ണുവും മുകളിൽ ശിവനും കുടികൊള്ളുന്നതായി വിശ്വസിക്കുന്നു. അതായത്, അരയാലിനെ ത്രിമൂർത്തീസ്വരൂപമായി കണ്ടുവരുന്നു.

ക്ഷേത്രത്തിന് നാലുഭാഗത്തും ഗോപുരങ്ങളുണ്ടെങ്കിലും പടിഞ്ഞാറുഭാഗത്തുള്ളതാണ് ഏറ്റവും വലുത്. ഇതിന്റെ വടക്കുപടിഞ്ഞാറുഭാഗത്ത് ശ്രീകൃഷ്ണക്ഷേത്രം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. 'കീഴ്തൃക്കോവിൽ ക്ഷേത്രം' എന്നാണ് ഇതിന്റെ പേര്. ഉഗ്രമൂർത്തിയായ ശിവന്റെ കോപം കുറയ്ക്കാനാണ് ഇവിടെ ശ്രീകൃഷ്ണൻ കുടികൊള്ളുന്നതെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. ശ്രീകൃഷ്ണനെന്ന് പറയപ്പെടുന്നുവെങ്കിലും യഥാർത്ഥത്തിൽ ചതുർബാഹുവായ മഹാവിഷ്ണുവാണ് പ്രതിഷ്ഠ. കിഴക്കോട്ട് ദർശനമായി കുടികൊള്ളുന്ന മഹാവിഷ്ണുവിന് ഉപദേവതയായി ഗണപതിയും കുടികൊള്ളുന്നു.

ക്ഷേത്രമതിലകത്ത് വടക്കുപടിഞ്ഞാറുമാറിയാണ് 'ആസ്ഥാനമണ്ഡപം'. കുംഭമാസത്തിലെ എട്ടാം ഉത്സവദിവസം ഭഗവാനെ ഇവിടെ എഴുന്നള്ളിച്ചുകൊണ്ടുവന്ന് ഇരുത്തുന്ന ചടങ്ങുണ്ട്. ഏഴരപ്പൊന്നാനകൾക്കൊപ്പമുള്ള ആ ദർശനം അതിവിശേഷമായി പറയപ്പെടുന്നത്. ഉത്സവത്തിൽ ക്ഷേത്രമതിലകത്തിന് തൊട്ടുവടക്കുഭാഗത്ത് വില്ലിന്റെ ആകൃതിയിലുള്ള ക്ഷേത്രക്കുളം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. 'വില്ലുകുളം' എന്ന് ഇത് അറിയപ്പെടുന്നു. വില്ലുകുളത്തിൽ കുളിച്ചാണ് ശാന്തിക്കാരും ഭക്തരും ക്ഷേത്രദർശനത്തിനെത്തുന്നത്.

വടക്കുകിഴക്കുഭാഗത്ത് നാഗദൈവങ്ങൾ കുടികൊള്ളുന്നു. നാഗരാജാവായി വാസുകിയും നാഗയക്ഷിയും നാഗകന്യകയും നാഗചാമുണ്ഡിയും ചിത്രകൂടവുമാണ് നാഗത്തറയിലെ പ്രതിഷ്ഠകൾ. നാഗരാജക്ഷേത്രത്തിനടുത്തുതന്നെയാണ് ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ അന്നദാനമണ്ഡപവും. ദാനങ്ങളിൽ മഹാദാനമായ അന്നദാനം ഇവിടെ നിത്യേന രാവിലെ പതിനൊന്നരയ്ക്ക് നടത്തിവരുന്നുണ്ട്. ഇവിടെ നിന്ന് അല്പം മാറി കിഴക്കേ ഗോപുരത്തിനടുത്ത് ഒരു സനാതനധർമ്മ പാഠശാലയുണ്ട്.

ഹിന്ദുധർമ്മത്തിലേയ്ക്ക് യുവതലമുറയെ ആകർഷിക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തോടുകൂടി ഈ പാഠശാല ധാരാളം ഭക്തരെ ആകർഷിക്കുന്നുണ്ട്. തെക്കുപടിഞ്ഞാറുഭാഗത്താണ് ക്ഷേത്രം വക ഓഡിറ്റോറിയവും സ്റ്റേജുമുള്ളത്. വിശേഷദിവസങ്ങളിൽ ഇവിടെ പരിപാടികൾ നടത്തിവരുന്നു. കേരളത്തിലെ മിക്ക മഹാക്ഷേത്രങ്ങളിലേതുപോലെ ഭീമാകാരമായ വട്ടശ്രീകോവിലാണ് ഇവിടെയുള്ളത്. കരിങ്കല്ലിൽ തീർത്ത ഈ ശ്രീകോവിലിന് ഒറ്റനിലയേയുള്ളൂ. അത് ചെമ്പുമേഞ്ഞിരിയ്ക്കുന്നു. ശ്രീകോവിലിന് മുകളിൽ സ്വർണ്ണത്താഴികക്കുടം ഉണ്ട്.

ശ്രീകോവിലിനകത്ത് മൂന്ന് മുറികളുണ്ട്. അവയിൽ കിഴക്കേ അറ്റത്തുള്ളതാണ് വിഗ്രഹം പ്രതിഷ്ഠിച്ച ഗർഭഗൃഹം. മൂന്നരയടിയോളം ഉയരം വരുന്ന ശിവലിംഗം രണ്ടരയടി ഉയരം വരുന്ന പീഠത്തിൽ പടിഞ്ഞാറോട്ട് ദർശനമായി പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിയ്ക്കുന്നു. അലങ്കാരസമയത്ത് ശിവന് പ്രിയപ്പെട്ട കൂവളമാല, തുമ്പപ്പൂമാല, രുദ്രാക്ഷമാല എന്നിവകൊണ്ട് ശിവലിംഗത്തിന്റെ മുക്കാൽ ഭാഗവും മറഞ്ഞിരിയ്ക്കും. വിശ്വപ്രകൃതിയുടെ മൂലതേജസ്സിനെ മുഴുവൻ ആവാഹിച്ചുകൊണ്ട് ഏറ്റുമാനൂരപ്പൻ, ശിവലിംഗമായി ശ്രീലകത്ത് വാഴുന്നു.

ശ്രീകോവിലിനുചുറ്റും മനോഹരമായ ചുവർച്ചിത്രങ്ങളും ദാരുശില്പങ്ങളുമുണ്ട്. വാമനമൂർത്തി, അഷ്ടാവക്ര മഹർഷി, ലക്ഷ്മിഭൂമിസമേതനായ മഹാവിഷ്ണു, പത്നീസമേതനായ ഗണപതി, ശ്രീരാമപട്ടാഭിഷേകം, ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ രാസലീല, സൂര്യഭഗവാൻ തുടങ്ങിയ ദൃശ്യങ്ങൾ ഇവയിൽ കാണാം. ശ്രീകോവിലിന്റെ തെക്കേ നടയിൽ ദക്ഷിണാമൂർത്തിയും ഗണപതിയും കുടികൊള്ളുന്നു. ഗണപതിയുടെ വിഗ്രഹം കാണണമെങ്കിൽ അല്പം ചരിച്ചുനോക്കേണ്ടതുണ്ട്. കിഴക്കേ നടയിൽ ഒരു അടഞ്ഞ വാതിൽ കാണാം. അവിടെ പാർവ്വതീസാന്നിധ്യമുള്ളതായി വിശ്വസിച്ചുവരുന്നു.

ആ നട തുറക്കാറില്ല; പകരം വിളക്കുവയ്പ് മാത്രമേയുള്ളൂ. ശ്രീകോവിലിന്റെ വടക്കുഭാഗത്ത് ഒരു ഓവ് കാണപ്പെടുന്നു. അഭിഷേകജലം ഇതിലൂടെ ഒഴുകിപ്പോകുന്നു. ശിവക്ഷേത്രമായതിനാൽ ഇവിടെ പൂർണ്ണപ്രദക്ഷിണം പാടില്ല. വട്ടശ്രീകോവിലുള്ള മിക്ക ക്ഷേത്രങ്ങളിലേതും പോലെ ഏറ്റുമാനൂരിലും പ്രതിഷ്ഠ തറനിരപ്പിൽ നിന്ന് വളരെ പൊങ്ങിയാണ് കാണപ്പെടുന്നത്. അതിനാൽ, പ്രതിഷ്ഠ കാണണമെങ്കിൽ ശ്രീകോവിലിന് നേരെ മുന്നിൽ തന്നെ നിൽക്കണം.


ശ്രീകോവിലിനുമുന്നിൽ ചതുരാകൃതിയിൽ നമസ്കാരമണ്ഡപം പണിതിരിയ്ക്കുന്നു. 16 കാലുകളാണ് ഈ മണ്ഡപത്തിന്. ചെമ്പുമേഞ്ഞ നമസ്കാരമണ്ഡപത്തിന് മുകളിൽ സ്വർണ്ണത്താഴികക്കുടമുണ്ട്. രാമായണം, ഭാഗവതം തുടങ്ങിയ കഥകളിൽ നിന്നുള്ള പല കഥകളും ഇവിടെ ശില്പങ്ങളായി ആവിഷ്കരിച്ചിരിക്കുന്നു. മണ്ഡപത്തിന്റെ വടക്കുപടിഞ്ഞാറും വടക്കുകിഴക്കും മൂലകളിലെ തൂണുകളിൽ യഥാക്രമം ദുർഗ്ഗാദേവിയും യക്ഷിയമ്മയും കുടികൊള്ളുന്നു. മണ്ഡപത്തിന്റെ കിഴക്കേ അറ്റത്ത് രണ്ട് നന്ദിവിഗ്രഹങ്ങളുണ്ട്. ഒന്ന് ഓടുകൊണ്ടും മറ്റേത് ശിലകൊണ്ടും നിർമ്മിച്ചതാണ്.

ഇവയിൽ ഓടുകൊണ്ടുള്ള വിഗ്രഹം ഒരു ചെമ്പകശ്ശേരി രാജാവ് തന്റെ വയറുവേദന സുഖപ്പെട്ടതിനെത്തുടർന്ന് നടയ്ക്കുവച്ചതാണ്. ഉത്സവക്കാലത്തും മറ്റും വേദലക്ഷാർച്ചനയും കലശപൂജയും നടക്കുന്നതും ഈ മണ്ഡപത്തിലാണ്. ഏറ്റുമാനൂർ മഹാദേവക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠ അഘോരമൂർത്തിയായി വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു, ദുഷ്ടർക്കു ഉഗ്രനായും ശിഷ്ടർക്കു സൗമ്യനായും ഭാസുരനാകുന്ന ഭാവത്തിൽ. പടിഞ്ഞാറോട്ട് ദർശനമായ മൂന്നരയടിയോളം ഉയരമുള്ള ശിവലിംഗത്തിലാണ് ഭഗവാന്റെ സാന്നിധ്യം, ദിവസം മൂന്നു ഭാവങ്ങളിൽ പ്രത്യക്ഷനാകുമെന്ന് വിശ്വാസമുണ്ട് – രാവിലെ അർദ്ധനാരീശ്വരനായും, ഉച്ചയ്ക്ക് അർജുനനെ പരീക്ഷിച്ച കിരാതമൂർത്തിയായും, വൈകീട്ട് സംഹാരരുദ്രനായും.

ഈ ഭാവങ്ങൾക്കു പകരമായി, ചിലർ രാവിലത്തെ ദർശനം നടരാജനായി, ഉച്ചയിലെ ദർശനം ശരഭമൂർത്തിയായി, വൈകീട്ടത്തെ അർദ്ധനാരീശ്വരനായി കണക്കാക്കുന്നു. ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന വഴിപാടുകൾ വലിയ വിളക്കിൽ എണ്ണയൊഴിയ്ക്കൽ, ധാര, ശംഖാഭിഷേകം, പിൻവിളക്ക്, കൂവളമാല തുടങ്ങിയവയാണ്. നിത്യേന അഞ്ചുപൂജകളും മൂന്നു ശീവേലികളുമുള്ള മഹാക്ഷേത്രമായ ഏറ്റുമാനൂർ ക്ഷേത്രത്തിൽ പുലർച്ചെ മൂന്നുമണിക്ക് നിയമവെടിയോടും ശംഖനാദത്തോടും കൂടിയ പള്ളിയുണർത്തലോടെ ദിവസത്തിന്റ ആദ്യക്രിയകൾ ആരംഭിക്കുന്നു.

നാലുമണിക്ക് നട തുറന്ന് അരമണിക്കൂർ നീണ്ടു നിൽക്കുന്ന നിർമ്മാല്യദർശനത്തിനുശേഷം ശിവലിംഗത്തിൽ അഭിഷേകം നടത്തുന്നു. അഭിഷേകത്തിനുശേഷം നിവേദ്യം അർപ്പിച്ച് ഉഷഃപൂജ നടത്തുന്നു. കുംഭമാസത്തിലെ തിരുവാതിര ആറാട്ടായി പത്തുദിവസം നീണ്ടുനിൽക്കുന്ന ഏറ്റുമാനൂർ ക്ഷേത്രോത്സവം ചതയനാളിൽ കൊടിയേറ്റത്തോടെ ആരംഭിക്കുന്നു.ശിവരാത്രി ദിവസം ക്ഷേത്രനട ഒരുമണിക്കൂർ നേരത്തെ തുറന്ന് നിർമ്മാല്യദർശനത്തിനുശേഷം മുടങ്ങാതെ അഭിഷേകം നടത്തുകയും ത്രിവേദ ലക്ഷാർച്ചന, കലാപരിപാടികൾ, വെടിക്കെട്ട് എന്നിവ സംഘടിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ധനുമാസത്തിലെ തിരുവാതിരയും എല്ലാ മാസപ്രദോഷവ്രതങ്ങളും ഏറ്റുമാനൂരിൽ അതിവിശേഷമായി ആചരിച്ചുവരുന്നു, പ്രത്യേകിച്ച് അത്താഴശീവേലിയിൽ ഋഷഭവാഹനത്തിലേറിയാണ് ഏറ്റുമാനൂരപ്പന്റെ എഴുന്നള്ളത്ത്.

Address:
Ettumanoor Temple Rd,
Ettumanoor, Kerala 686631