Vazhappally Mahadeva Temple Changanassery Kottayam

Vazhappally Maha Siva Temple is thought to have been built by the inaugural Chera king of Kodungallur. According to local legends, the idol of the deity Mahadeva (Shiva) was installed by Parasurama himself. This temple is recognized as one of the 108 Shiva temples founded by Parasurama. It is notable for being one of the few temples in Kerala that features two nalambalams and two flag-masts.

Additionally, this Grama Kshetra houses several wood carvings from the seventeenth century (daru silpas) that illustrate figures from the epics. During the era of Pallibana Perumal, a decision was made to transform the Neelamperoor Shiva Temple into a Buddhist monastery. It is said that ten Brahmin families, later referred to as Pattiyillam Pottimar, arrived in Vazhappally after shaking the Shiva Linga of the Neelamperoor temple, subsequently integrating with the existing Shiva temple in Vazhappally.

Shiva Lingam, which was transported from Neelamperoor, was initially placed in the Devalokam located in the northern section of Vazhappally gramam. Eventually, when attempts to shake the Shiva Linga proved unsuccessful, Parasurama appeared to the sorrowful Brahmin family, presenting them with the Shiva Linga he had previously worshiped. He advised them to construct a temple based on the Ardhanariswara concept, leading to the establishment of a grand shrine for the Shiva Linga and the Parvati idol.

The sanctum sanctorum was constructed within the three walls of a rounded granite shrine, situated to the east of the Shiva Linga and to the west of the Parvathi idol. Inside the sanctum, Dakshinamoorthy and Ganapathi were positioned to face south. In the southeastern corner of the Nambalam, a sizable Tidapalli was established. Raja commissioned the subshrine temple dedicated to Sastha at the Kannimoola, located outside the Nambalam temple.

He was elevated to the role of overseeing temple tantric rites for the Taranalloor series, and the Tulu Brahmin family from Kasaragod was appointed as priests for the daily pooja. The chief priest was designated as an umbrella and was provided with accommodation at the Kuthasanthi Math. The temple gained significant popularity during the second Chera dynasty. Following the decline of the Cheras, it came under the control of various rulers, notably the Thekkumkur and Travancore kings, and experienced numerous violent conflicts, betrayals, murders, and devastation.

Nevertheless, throughout these tumultuous events, the temple remained intact, preserved by divine intervention and the fervent prayers of its devotees. According to legend, when Chera king Palli Bana Perumal was dethroned by the Bhattas (learned Brahmins) after losing a debate, he journeyed to Neelamperoor. This news reached the Potti Leaders of the Pathu Illams (including Chengazhi Muttam, Kainikkara, Eravi Mangalam, Kunnithidasserry, Athrasserry, Kolencherry, Kizhangazhuthu, Kannancherry, Thalavana, and others), who learned that the king intended to establish his own personal idol at Neelamperoor.

In response, the Potti Leaders swiftly took the idol of Neelamperoor Shiva and successfully installed it at Vazhappally. The administration of the temple was overseen by ten Brahmin families, known as illoms, who originally hailed from Neelamperoor village before establishing themselves in Vazhappally. Their governance of the temple continued until the conclusion of the 17th century. The ten Brahmin families are as follows: Changazhimuttom, Kainikkara, Iravimangalom, Kunnithidasseri, Athrsseri, Kolancheri, Kizhangezhuthu, Kizhakkumbhagom, Kannancheri, and Thalavana. Notably, the renowned Copper scripts, referred to as the Vazhappally Inscription, were discovered at the Thalavana Mutt.

The principal rituals at the Vazhappally temple were performed by the monks of the Changazhimuttom Mutt. In ancient times, the temple was surrounded by 54,000 para paddy fields, known as Punja nilam. The soldiers of the Chembakassery Raja were responsible for the death of a member of the Changazhimuttam madom family, referred to as Unni, at Venattukara in Kuttanad, where he had gone to assess the "Pata Nelu" of Devaswom. In response, the Brahmins of the temple urazhma established a brahma rakshas within the temple to appease the spirit of Changazhimattum Unni.

Furthermore, a hanging tree was constructed in front of the Rakshas shrine, and the statue of the Raja of Chembakassery was suspended from it. However, these elements were dismantled in the late 19th century. In an act of contrition for the killing of Unni, the Chembakassery Raja performed pujas at the temple. He also designated the members of the Thiruvenkathapuram Warrior as the successors of "Panthiradi Choru." Vazhappally copper plate, which dates back to the early 9th century CE, represents the earliest known inscription in the Malayalam language.

This document records a resolution made by the temple committee in the presence of the Chera king of Kodungallur, Rama "Rajasekhara," who is typically associated by scholars with Cheraman Perumal Nayanar, a revered poet-musician of the Shaiva tradition. The inscription, although incomplete, is carved in an archaic form of Malayalam utilizing the Vattezhuthu and Grantha scripts. It is etched onto a copper sheet and serves as an agreement among the administrators of the Vazhappally temple and 18 local citizens.

Additionally, it outlines the penalties for failing to adhere to the temple rituals associated with the Thiruvattuvai temple (Thiru Vazhappally Temple). This declaration was evidently intended to enhance the prominence and significance of both Vazhappally and the Vazhappally Siva temple.

വാഴപ്പള്ളി മഹാശിവ ക്ഷേത്രം

വാഴപ്പള്ളി മഹാശിവക്ഷേത്രം, കേരളത്തിലെ കോട്ടയം ജില്ലയിൽ, ചങ്ങനാശ്ശേരി നഗരത്തിലെ വാഴപ്പള്ളിയിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ഒരു അതിപുരാതനവും ചരിത്രപരമായും പ്രശസ്തമായ ക്ഷേത്രമാണ്. മഹോദയപുരം ആസ്ഥാനമാക്കി ഭരിച്ചിരുന്ന ചേരവംശ കുലശേഖര പെരുമാൾക്കന്മാരുടെ കാലഘട്ടത്തിൽ ഈ ക്ഷേത്രം ഹിന്ദുക്ഷേത്രമായി മാറ്റി നിർമ്മാണം നടത്തപ്പെട്ടതായി കരുതപ്പെടുന്നു.

ഇതിന് മുമ്പ്, ഈ സ്ഥലം ദ്രാവിഡക്ഷേത്രമായിരുന്നു, പിന്നീട് ബുദ്ധക്ഷേത്രമായി മാറിയിരുന്നു. എ.ഡി. 820-844 കാലഘട്ടത്തിൽ ചേര-കുലശേഖര ചക്രവർത്തി ചേരമാൻ പെരുമാൾ നായനാർ എന്ന രാജാധിരാജ രാമ രാജശേഖരന്റെ കാലത്തെ ചെപ്പേട് (ശാസനം) ഈ ക്ഷേത്രത്തെ സംബന്ധിച്ചാണ്. വാഴപ്പള്ളി ശാസനം എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഈ രേഖ, കേരളത്തിൽ നിന്നുള്ള ഏറ്റവും പുരാതനമായ ലിഖിത രേഖയാണ് (എ.ഡി. 832). പരശുരാമൻ സ്ഥാപിച്ചെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന ക്ഷേത്രത്തിൽ, ദിവസേന പരശുരാമപൂജ അഗ്നികോണത്തിൽ നാലമ്പലത്തിൽ നടത്തപ്പെടുന്നു.

കേരളത്തിലെ 128 ശിവക്ഷേത്രങ്ങളിൽ പ്രാധാന്യമുള്ള വാഴപ്പള്ളി ക്ഷേത്രത്തിലെ ദേവത തിരുവാഴപ്പള്ളിലപ്പൻ എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. പരശുരാമൻ സ്ഥാപിച്ച നൂറ്റെട്ടു ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് ഈ ക്ഷേത്രം എന്നത് ഐതിഹ്യമാണ്. രണ്ടാം ചേരസാമ്രാജ്യത്തിലെ രണ്ടാമത്തെ ചേരരാജാവായ ചേരമാൻ പെരുമാൾ നായനാർ (ക്രി.വ. 800-844) ഒരു വലിയ ശിവഭക്തനായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ സമകാലികനായ ആദി ശങ്കരാചാര്യർ (ക്രി.വ. 788-820) ആയിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാലഘട്ടത്തിൽ വാഴപ്പള്ളി ക്ഷേത്രം പുതുക്കി പണിതു, ക്ഷേത്ര പടിത്തരങ്ങൾ ക്രമീകരിക്കപ്പെട്ടു. വർത്തുളാകൃതിയിലുള്ള കരിങ്കൽ ശ്രീകോവിലിന്റെ മൂന്ന് ഭിത്തികൾക്കുള്ളിൽ കിഴക്കോട്ട് ശിവലിംഗത്തിന്റെ പ്രതിഷ്ഠയ്ക്കും, പടിഞ്ഞാറേയ്ക്ക് പാർവ്വതി പ്രതിഷ്ഠയ്ക്കും വേണ്ടി ഗർഭഗൃഹം നിർമ്മിക്കപ്പെട്ടു.

വട്ടശ്രീകോവിലിന്റെ അകത്തുള്ള തെക്കുവശത്ത് ദക്ഷിണാമൂർത്തിയും ഗണപതിയും പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിക്കുന്നു. നാലമ്പലത്തിന്റെ തെക്കുകിഴക്കേ കോണിൽ വലിയ തിടപ്പള്ളിയും, ശ്രീകോവിലിന്റെ കിഴക്കും പടിഞ്ഞാറും ഭാഗങ്ങളിൽ കുക്കുടാകൃതിയിലുള്ള നമസ്കാര മണ്ഡപങ്ങളും, ക്ഷേത്രനടയിൽ വലിയ ബലിക്കല്ലും സ്ഥാപിച്ചിരിക്കുന്നു. നാലമ്പലത്തിനു പുറത്തു കന്നിമൂലയിൽ ശാസ്താവിനെ പ്രതിഷ്ഠിച്ചിട്ടുണ്ട്. ക്ഷേത്രതന്ത്രിയായ തരണല്ലൂർ പരമ്പര, പിന്നീട് മൂന്ന് വിഭാഗങ്ങളായി പിരിഞ്ഞു: കുഴിക്കാട്ടില്ലം, പറമ്പൂരില്ലം, മേന്മനയില്ലം. നിത്യശാന്തിക്കായി കാസർഗോഡ് സ്വദേശിയായ തുളു ബ്രാഹ്മണകുടുംബത്തേയും അധികാര സ്ഥാനം നൽകി അവരോധിച്ചു.

കുടശാന്തിയെ മേൽശാന്തിയായി പരിഗണിച്ച്, കുടശാന്തി മഠത്തിൽ താമസസൗകര്യം ഒരുക്കി. ക്ഷേത്രഗോപുരത്തിന്റെ പുറത്ത് കിഴക്കുവശത്ത് കുടശാന്തിമഠം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. നീലമ്പേരൂർ ഗ്രാമത്തിൽ നിന്നുള്ള പത്തു ബ്രാഹ്മണകുടുംബങ്ങൾ പിന്നീട് വാഴപ്പള്ളിയിൽ സ്ഥിരതാമസമാക്കി. ഇവരുടെ ക്ഷേത്രഭരണം പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ അവസാനകാലം വരെ തുടരുകയായിരുന്നു. ഈ പത്തു ബ്രാഹ്മണ കുടുംബങ്ങൾ ചങ്ങഴിമുറ്റത്തുമഠം, കൈനിക്കരമഠം, ഇരവിമംഗലത്തുമഠം, കുന്നിത്തിടശ്ശേരിമഠം, ആത്രശ്ശേരിമഠം, കോലൻചേരിമഠം, കിഴങ്ങേഴുത്തുമഠം, കിഴക്കുംഭാഗത്തുമഠം, കണ്ണഞ്ചേരിമഠം, തലവനമഠം എന്നിവയാണു ഉൾപ്പെടുന്നത്.

പ്രശസ്തമായ വാഴപ്പള്ളി ശാസനം തലവനമഠത്തിൽ നിന്നാണ് കണ്ടെത്തിയത്. വിലക്കില്ലിമഠം എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്ന ചങ്ങഴിമുറ്റത്തുമഠം, വാഴപ്പള്ളി ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാനപൂജകൾ നടത്തുന്നതിൽ പ്രധാന പങ്കുവഹിച്ചിരുന്നു. കാസർകോട്ടിലെ തുളു ബ്രാഹ്മണ കുടുംബത്തിന്‍റെ അവകാശസ്ഥാനം ആയിരുന്നു കുടശാന്തി പട്ടം, ക്ഷേത്ര നിത്യപൂജകൾക്കായി. കുടശാന്തിയായി അവരോധിക്കപ്പെട്ട ശേഷം, ലൗകിക ജീവിതത്തിൽ ബന്ധം പുലർത്താൻ പാടില്ലാത്തതിനാൽ, ഇവർ കിഴക്കേനടയിലെ കുടശാന്തി മഠത്തിൽ താമസിച്ചിരുന്നുവെന്ന് അറിയാം.

പത്തില്ലത്തിൽ പോറ്റിമാരുടെ ക്ഷേത്രഭരണശേഷം, കാസർകോട്ടിലെ തുളു ബ്രാഹ്മണ കുടുംബത്തിൽ നിന്നുള്ള ആരും പൂജയ്ക്കുവന്നില്ല. പിന്നീട്, തിരുവിതാംകൂർ ദേവസ്വം ഭരണത്തിൽ, ഓരോ വർഷവും ഒരു ബ്രാഹ്മണനെ തിരഞ്ഞെടുക്കുകയും, അവർക്കു കുടശാന്തി മഠത്തിൽ താമസസൗകര്യം നൽകുകയും ചെയ്തു. ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ആരംഭത്തിലും ഈ പ്രക്രിയ തുടരുന്നുണ്ടായിരുന്നു, എന്നാൽ 1975-ഓടുകൂടി അത് അവസാനിച്ചു. കിഴക്കേനടക്കു പുറത്തുള്ള കുടശാന്തി മഠം ഇന്നും നിലനിൽക്കുന്നു.

വാഴപ്പള്ളിയിലെ വട്ട ശ്രീകോവിലും നമസ്കാരമണ്ഡപങ്ങളും പെരുന്തച്ചൻ നിർമ്മിച്ചതാണെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നു. ഈ ശ്രീകോവിലിന്റെ പഴക്കം വ്യക്തമാക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. മൂന്ന് ഭിത്തികൾക്കുള്ളിൽ ഗർഭഗൃഹം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. വട്ടശ്രീകോവിലിന്റെ കിഴക്കേ ആറ് സോപാനപടികൾ കടന്ന ശേഷം, രണ്ട് പടികൾ കൂടി കടന്നാൽ ചതുരശ്രീകോവിലിന്റെ പുറത്ത് ഗർഭഗൃഹത്തിലേക്കും, വീണ്ടും ഒരു പടി കടന്നാൽ അകത്തേ ഗർഭഗൃഹത്തിലേക്കും പ്രവേശിക്കാം. പ്രധാന ഗർഭഗൃഹം ചതുരാകൃതിയിലാണ്, ഇവിടെ കിഴക്കോട്ട് ദർശനമായി ഉയരമുള്ള ശിവലിംഗം സ്ഥാപിച്ചിരിക്കുന്നു.

അതിന്റെ പുറത്ത് പടിഞ്ഞാറേയ്ക്ക് പാർവ്വതി പ്രതിഷ്ഠയും കാണാം. ഇതിന് പുറമെ, ശ്രീകോവിലിന്റെ തെക്കോട്ട് ദക്ഷിണാമൂർത്തിയും ഗണപതിയും പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിക്കുന്നു.ശ്രീകോവിലിന്റെ മുകളിൽ പ്ലാവിന്റെ തടിയാൽ മറച്ചിരിക്കുന്നു, അത് ചെമ്പുതകിടയിൽ മൂടിയിരിക്കുന്നു. ശ്രീകോവിലിന്റെ ഇരുവശങ്ങളിലെയും സോപാനപടികൾ പിത്തളയിൽ പൊതിഞ്ഞ് സ്വർണ്ണം പൂശിയിട്ടുണ്ട്.

ശ്രീകോവിലിന്റെ പുറംചുമരുകൾ കരിങ്കലിൽ നിർമ്മിച്ച കൊത്തു പണികളാൽ അലങ്കരിച്ചിരിക്കുന്നു. പ്ലാവിന്റെ കാതലിൽ കടഞ്ഞെടുത്ത ഈ ശില്പങ്ങൾ അത്യന്തം മനോഹരമാണ്. കിഴക്കേ സോപാനത്തിലെ ദ്വാരപാലകർ എട്ടടി ഉയരമുള്ള കരിങ്കല്ലിൽ നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നു. ശ്രീകോവിലിന്റെ മറ്റുനടയിലെ ദാരുനിർമിതിയിലുള്ള ദ്വാരപാലകർക്ക് അഞ്ചര അടിയോളം ഉയരം ഉണ്ട്, അവയെ നിറങ്ങൾ കൊടുത്ത് അലങ്കരിച്ചിരിക്കുന്നു. വടക്കേ സോപാനം സാധാരണയായി തുറക്കാറില്ല. പടിഞ്ഞാറേ സോപാനത്തിനു താഴെ തിരുവാഴപ്പള്ളിലപ്പനെ കുടുംബസമേതം കരിങ്കല്ലിൽ ചിത്രീകരിച്ചിരിക്കുന്നു.

തിരുവാഴപ്പള്ളിയിലപ്പൻ തന്റെ ഇടത്തെ തുടയിൽ പാർവ്വതീദേവിയെ ഇരുത്തിയിട്ടുണ്ട്. മടിയിൽ സുബ്രഹ്മണ്യനെയും, വലതുഭാഗത്തു ഗണപതിയെയും, ശാസ്താവിനെയും, ഇടതുവശത്ത് പരശുരാമനെയും, നന്ദികേശ്വരനെയും കാണാം. മഹാദേവ ക്ഷേത്രത്തിലെ നാലമ്പലത്തിനുള്ളിൽ രണ്ട് നമസ്കാര മണ്ഡപങ്ങൾ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. ഒന്നാമത്തെ മണ്ഡപം കിഴക്കേ സോപാനത്തിൽ തിരുവാഴപ്പള്ളിലപ്പന്റെ നടയിലും, രണ്ടാമത്തെ പടിഞ്ഞാറേ സോപാനത്തിൽ പാർവ്വതി ദേവിയുടെ നടയിലും സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. ഇവിടുത്തെ നമസ്കാര മണ്ഡപങ്ങൾ പെരുന്തച്ചൻ കുക്കുടാകൃതിയിൽ നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നു.

കിഴക്കേ നമസ്കാര മണ്ഡപത്തിലുള്ള ശില്പചാരുതയുള്ള കരിങ്കൽ തൂണുകൾ ഒറ്റക്കല്ലിൽ നിർമ്മിതമാണ്. അതിന്റെ മുകളിൽ നാലടിയിൽ കൂടുതൽ വണ്ണമുള്ളപ്പോൾ, താഴെ അര അടി മാത്രമേ വലിപ്പമുള്ളു.
പടിഞ്ഞാറെ നമസ്കാര മണ്ഡപത്തിൽ നിരവധി കൊത്തുപണികൾ കാണപ്പെടുന്നു. നമസ്കാര മണ്ഡപത്തിന്റെ മേൽഭാഗത്ത് അഷ്ടപത്മങ്ങളുടെ ദാരു ശില്പങ്ങൾ ഉണ്ട്. ഇതിന് സമാനമായ രീതിയിൽ സരസ്വതി ശില്പവും ഇവിടെ കാണാം. ഈ പ്രതിഷ്ഠ നവരാത്രി ദിനങ്ങളിൽ നാലമ്പലത്തിൽ സരസ്വതീപൂജയ്ക്ക് സമർപ്പിക്കപ്പെടുന്നു.

കിഴക്കേ മണ്ഡപത്തിൽ ഉള്ളതുപോലെ, പടിഞ്ഞാറെ മണ്ഡപത്തിലും ആൽ വിളക്കുകൾ ഉണ്ട്. ദീപാരാധന സമയങ്ങളിലും കലശാഭിഷേക ദിവസങ്ങളിലും മാത്രമേ ഈ ആൽ വിളക്കുകൾ തെളിയിക്കപ്പെടുകയുള്ളൂ. വാഴപ്പള്ളി മഹാക്ഷേത്രം, രണ്ട് ധ്വജസ്തംഭങ്ങൾ ഉള്ള ചിലക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഒന്നാണ്. മഹാദേവക്ഷേത്രത്തിന്റെ നടയിലും മഹാഗണപതി ക്ഷേത്രത്തിന്റെ നടയിലും കൊടിമരങ്ങൾ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. ഇവ രണ്ടും ചെമ്പുകൊടിമരങ്ങളാണ്. മഹാദേവന്റെ നടയിൽ നന്തിയെ ശിരസ്സിലേറ്റുന്ന കൊടിമരത്തിന് നീളം കൂടുതലാണ്, ഏകദേശം നൂറടി ഉയരമുണ്ട്. മൂഷികനെ ശിരസ്സിലേറ്റുന്ന ഗണപതി നടയിലെ കൊടിമരത്തിന് എൺപതടി ഉയരം ലഭ്യമാണ്.

തിരുവാഴപ്പള്ളിയിലെ തീർത്ഥക്കുളം ഇലവന്തി തീർത്ഥം, ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മതിൽക്കകത്ത് വടക്കുകിഴക്കുമൂലയിലാണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. ഈ തീർത്ഥസ്ഥാനത്തിന് മറ്റൊരു പ്രത്യേകതയുണ്ട്; ഈ ക്ഷേത്രക്കുളത്തിൽ നിന്നുമെടുത്ത കല്ലാണ് ഗണപതി പ്രതിഷ്ഠക്കായി തന്ത്രിയായ തരണല്ലൂർ നമ്പൂതിരി ഉപയോഗിച്ചത്. പ്രതിഷ്ഠാ കലശാവസാനത്തിൽ ഈ കല്ലാണ് രൂപമാറ്റം വരുത്തി ഗണപതി പ്രതിഷ്ഠയായി മാറിയെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്നു.

തിരുവാഴപ്പള്ളിക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠ അർദ്ധനാരീശ്വര സങ്കല്പത്തിൽ രൂപം കൊണ്ട ചിലക്ഷേത്രങ്ങളിലൊന്നാണ്. യമധർമ്മനെ കീഴടക്കി, മാർക്കണ്ഡേയനെ പതിനാറുവയസ്സിൽ നിൽക്കാൻ അനുവദിച്ച്, അവനെ ചിരഞ്ജീവിയായി അനുഗ്രഹിക്കുന്ന മഹാരുദ്രമൂർത്തിയുടെ സങ്കല്പത്തിലാണ് ഈ പ്രതിഷ്ഠ. തലയിൽ ചന്ദ്രക്കലയും, ഇടംകയ്യിൽ മാനും, വലംകയ്യിൽ മഴുവും ധരിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ ദിവ്യമായ പ്രതിമ, മൂന്നാമത്തെ കൈകൊണ്ട് ദുഃഖങ്ങൾ സ്വീകരിക്കുകയും, നാലാമത്തെ കൈയ്യാൽ അനുഗ്രഹം നൽകുകയും ചെയ്യുന്നു. തിരുവാഴപ്പള്ളിലപ്പൻ വാഴപ്പള്ളിയിൽ സദാ വാസം ചെയ്യുന്നു.

പടിഞ്ഞാറേയ്ക്ക് ദർശനമരുളി പ്രധാന ശ്രീകോവിലിൽ, സ്വയംവര പാർവ്വതി രൂപത്തിൽ ശ്രീ പാർവ്വതിയെ പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിക്കുന്നു. പാർവ്വതിയുടെ വലതു കൈയിൽ കുങ്കുമചെപ്പ്, ഇടത്തുള്ള കൈയിൽ താമരമൊട്ടുണ്ട്. ശ്രീ പരമേശ്വരനെ വിവാഹം കഴിക്കാനായി കതിർമണ്ഡപത്തിൽ നിൽക്കുന്ന സങ്കല്പമാണ് സ്വയംവര പാർവ്വതിയുടേത്. ശ്രീ പാർവ്വതി നടയിൽ മൂന്ന് പൂജകൾ (ഉഷപൂജ, ഉച്ചപൂജ, അത്താഴപൂജ) നടത്തപ്പെടുന്നു. പാർവ്വതീദേവി ശിവസാന്നിധ്യത്തിൽ സർവ്വമംഗളകാരിണിയായ കല്യാണരൂപിണിയാണ്. ഇവിടെ സ്വയംവര പൂജയ്ക്ക് പ്രത്യേകമായ പ്രാധാന്യമുണ്ട്.

തിരുവുത്സവം മീനമാസത്തിൽ (മാർച്ച്-ഏപ്രിൽ) തിരുവാതിര നക്ഷത്രം ആറാട്ടായി വരത്തക്കവിധം പത്ത് ദിവസങ്ങളോളം ആഘോഷിക്കുന്നു. ആദ്യദിവസം ചതയം നക്ഷത്രത്തിൽ (ആറാട്ടുദിവസത്തെ നക്ഷത്രത്തിന് കൂടുതൽ പ്രാധാന്യമുള്ളതിനാൽ ചതയം തന്നെ വരണമെന്ന് നിർബന്ധമില്ല, എങ്കിലും മിക്കവാറും ചതയം തന്നെയായിരിക്കും നക്ഷത്രം) രാവിലെ മഹാദേവക്ഷേത്രം നടയിലും മഹാഗണപതി നടയിലും തൃക്കൊടിയേറി ആരംഭിക്കുന്ന തിരുവുത്സവം പത്താംദിവസം തിരുവാതിര ആറാട്ടോടുകൂടി സമാപിക്കുന്നു. കൊടിപ്പുറത്ത് വിളക്കു വെച്ച ശേഷം എല്ലാ ദിവസങ്ങളിലും രാവിലെയും സന്ധ്യയ്ക്കും കാഴ്ചശീവേലി എഴുന്നള്ളിപ്പുകളും; രാത്രിയിൽ ശ്രീഭൂതബലിയും വിളക്ക് എഴുന്നള്ളിപ്പുകളും ഉണ്ടായിരിക്കും. ഈ ചടങ്ങുകൾ വഴി ഭഗവാൻ നാലമ്പലത്തിൽ നിന്നും ക്ഷേത്രാങ്കണത്തിലേക്ക് എഴുന്നുള്ളുന്നു. അതുപോലെ, രണ്ടാം ഉത്സവം മുതൽ വല്യമ്പലത്തിലേക്ക് നീങ്ങുന്നു.

കുംഭമാസത്തിലെ കൃഷ്ണപക്ഷത്തിലെ (കറുത്ത) ചതുർദ്ദശിയും ഉത്രാടം, തിരുവോണം, അവിട്ടം എന്നീ നക്ഷത്രങ്ങളിലേതേങ്കിലുമൊന്നും ചേർന്നുവരുന്ന ദിവസമാണ് മഹാശിവരാത്രി ആഘോഷിക്കുന്നത്. ആ ദിനം ക്ഷേത്രത്തിൽ ലക്ഷാർച്ചന നടത്തപ്പെടുന്നു. കിഴക്കേ നമസ്കാര മണ്ഡപത്തിൽ ക്ഷേത്ര തന്ത്രിമാരും, പത്തില്ലത്തിൽ പോറ്റിമാരും ചേർന്ന് ലക്ഷാർച്ചന നടത്തുന്നു, എന്നാൽ പോറ്റിമാരിലെ എല്ലാ കുടുംബങ്ങളും ഇപ്പോൾ പങ്കെടുക്കുന്നില്ല. ലക്ഷാർച്ചനയിൽ നെടുനായകത്വം വഹിച്ചിരുന്നത് വിലക്കില്ലിമംഗലത്തിലെ കാരണവരായിരുന്നു. രാത്രി ശിവരാത്രി ആഘോഷം കാളപ്പുറത്ത് (ഋഷഭ വാഹനം) എഴുന്നള്ളിക്കുന്നു. ശിവരാത്രി ദിനത്തിൽ രാത്രി നട അടയ്ക്കാറില്ല, രാത്രിയിലെ ഓരോ യാമത്തിലും ശിവക്ഷേത്രത്തിൽ യാമപൂജ നടത്തപ്പെടുന്നു. ഓരോ യാമപൂജക്കും കലശാഭിഷേകവും പതിവാണ്. ഇതിന്റെ ഭാഗമായി ഭക്തർ ഉറക്കമുഴിഞ്ഞ് ക്ഷേത്രത്തിൽ തങ്ങാറുണ്ട്.

ചിങ്ങമാസത്തിലെ വെളുത്ത പക്ഷത്തിലെ ചതുർത്ഥി ദിനം, അത്തം, ചിത്തിര, ചോതി എന്നീ നക്ഷത്രങ്ങളിലൊന്നും കൂടിയുള്ള ദിവസമാണ് വിനായക ചതുർത്ഥി ആഘോഷിക്കുന്നത്. ആ ദിവസത്തെ രാവിലെ, സാധാരണ രീതിയിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്തമായി, അഷ്ടദ്രവ്യ ഗണപതിഹോമം നടത്തപ്പെടുന്നു. 8 അടി നീളവും വീതിയും ഉള്ള കുഴി കുഴിച്ച്, അതിൽ ഹോമം നടത്തുന്നു. ഈ ചടങ്ങിനായി 1008 നാളികേരങ്ങൾ ഉപയോഗിക്കുന്നു. ഹോമത്തിന് ശേഷം, ഗജപൂജ നടത്തപ്പെടുന്നു, ഇവിടെ ലക്ഷണമൊത്ത ഒരു ഗജവീരനെയാണ് പൂജിക്കുന്നത്. തുടർന്ന്, ഉച്ചപൂജയ്ക്കു ശേഷം ആനയൂട്ടുകയും, വൈകുന്നേരം ദീപാരാധനയ്ക്കുമുമ്പ് തേങ്ങായേറ് വഴിപാടും നടത്തപ്പെടുന്നു.

Address:
Vazhappally,
Changanassery, Kerala 686103