Ponmeri Shiva Temple is a renowned Hindu temple dedicated to Lord Shiva, located in Vatakara, Kozhikode district, Kerala, India.
This temple especially unique is the presence of a rare sub-temple devoted to Lord Brahma—one of the few in India where Brahma is worshipped. This grand Mahadeva Temple was commissioned in the 11th century AD by the Kadathanad Kings and constructed by the legendary architect Perumthachan. The sanctum sanctorum houses a majestic Shivalinga adorned with a gold-plated kappu (covering), adding to the temple's spiritual grandeur.
However, according to legend, a disagreement between the king and Perumthachan led the architect to abandon the project midway, leaving the temple incomplete. This gave rise to the Malayalam proverb: "Ponmeriyile pani pole", meaning “as incomplete as the work at Ponmeri.”Even today, efforts continue to enhance and renovate the temple, now overseen by the Kshetra Samrakshna Samathi, which plays a key role in its development.
A remarkable feature of the Ponmeri Temple is the presence of the Trimurti—Brahma, Vishnu, and Shiva—all within the same complex.
In addition to these primary deities, the temple also houses idols of Ganapati, Bhagavathi, Shankaranarayana, Adithya (Surya), Boothathevar (God of Spirits), Ayyappa, Murugan, and Krishna.
Lord Shiva of Ponmeri is lovingly referred to as "Thiyyannur Appan." There is also a Krishna Temple nearby in Karat, adding to the region's spiritual significance.
പൊന്മേരി മഹാശിവ ക്ഷേത്രം
പൊന്മേരി ശിവക്ഷേത്രം കോഴിക്കോട് ജില്ലയിലെ വടകര താലൂക്കിൽ വില്യാപ്പള്ളി ഗ്രാമപഞ്ചായത്തിലെ പൊന്മേരി ദേശത്തിലാണ് സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. ഉഗ്രരൂപിയാകുന്ന ശിവനാണ് ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠ. എന്നാൽ തുല്യപ്രാധാന്യത്തോടെ വിഷ്ണു, ബ്രഹ്മാവ്, ശങ്കരനാരായണൻ തുടങ്ങിയ ത്രിമൂർത്തികളും ഇവിടെ പ്രതിഷ്ഠിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.
കൂടാതെ ഗണപതി, സുബ്രഹ്മണ്യൻ, അയ്യപ്പൻ, ഭഗവതി (പാർവതിസങ്കൽപ്പത്തിൽ), സൂര്യൻ, നാഗദേവതകൾ, ഭൂതത്തേവർ എന്നിവയും ഉപദേവതകളായി ഇവിടെ കുടികൊള്ളുന്നു.
ബ്രഹ്മാവിനെ പ്രതിഷ്ഠിച്ച അപൂർവക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഒന്നാണ് പൊന്മേരി ശിവക്ഷേത്രം. ത്രിമൂർത്തികൾ ഒരുമിച്ചുള്ള പ്രതിഷ്ഠ മൂലം ഈ ക്ഷേത്രം വൈശിഷ്ട്യം നൽകുന്നു.
പാലക്കാട്-മലപ്പുറം അതിർത്തിയിലെ പ്രശസ്തമായ പന്നിയൂർ വരാഹമൂർത്തിക്ഷേത്രത്തെ പോലെ, ഇവിടെയും പണിപൂർണ്ണമാകില്ലെന്ന ഒരു വിശ്വാസം നിലനിൽക്കുന്നുണ്ട്. ചരിത്രപരമായി ടിപ്പു സുൽത്താന്റെ പടയോട്ടത്തിൽ ഈ ക്ഷേത്രം വലിയ നാശം അനുഭവിച്ചിട്ടുമുണ്ട്.
മകരമാസത്തിലെ രോഹിണി നാളിൽ കൊടികയറി നടത്തുന്ന എട്ടുദിവസത്തെ ഉത്സവം, കുംഭമാസത്തിലെ മഹാശിവരാത്രി, ധനുമാസത്തിലെ തിരുവാതിര എന്നീ ആഘോഷങ്ങൾ ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന ഉത്സവങ്ങളാണ്.
മലബാർ ദേവസ്വം ബോർഡും കേരള ക്ഷേത്ര സംരക്ഷണ സമിതിയും ചേർന്നാണ് ഇപ്പോഴത്തെ ക്ഷേത്രഭരണം നടക്കുന്നത്. തന്റെ പിതാവായ ദക്ഷപ്രജാപതിയാൽ അപമാനിക്കപ്പെട്ടതിൽ നൊന്ത്, യാഗവേദിയിൽ ചാടി ആത്മഹത്യ ചെയ്ത സതീദേവിയുടെ ശരീരം പൊക്കിയെടുത്ത് ഉഗ്രതാണ്ഡവമാടിയ മഹാദേവൻ, യാഗവേദിയായ കൊട്ടിയൂരിൽ വൻ നാശനഷ്ടങ്ങൾ സൃഷ്ടിച്ചു.
ഭഗവാനെ ശാന്തനാക്കാനായി മഹാവിഷ്ണു അവിടെ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ട് തന്റെ ആയുധമായ സുദർശനചക്രം ഉപയോഗിച്ച് സതീദേവിയുടെ ശരീരം പല കഷ്ണങ്ങളായി കിളറുകയും, ആ കഷ്ണങ്ങൾ വീണ സ്ഥലങ്ങളിൽ ഓരോ ദേവീക്ഷേത്രങ്ങളും രൂപപ്പെടുകയുമാണ് ചെയ്തതെന്നു വിശ്വാസം.
ശാന്തനായി മാറിയ ശിവൻ, തന്റെ ഭൂതനായ വീരഭദ്രനാൽ വധിക്കപ്പെട്ട ദക്ഷനെ പുനർജനിപ്പിച്ച് അനുഗ്രഹിക്കുകയും, ദേവിമാരെ കൂട്ടിക്കൊണ്ട് യാത്ര തുടരുകയും ചെയ്തു. അങ്ങനെ വിവിധഭാഗങ്ങളിൽ ദേവിമാർ സാന്നിധ്യം ഉറപ്പിച്ചതിൽ ഒരു ഘട്ടത്തിൽ, മഹാദേവൻ പൊന്മേരിയിലെത്തിയപ്പോൾ പായസം പാകം ചെയ്യുന്നതിന്റെ മനോഹരമായ ഗന്ധം അദ്ദേഹത്തെ ആകർഷിച്ചു.
അതിന്റെ ഉറവിടം അന്വേഷിച്ച് അദ്ദേഹം ഒരു ബ്രാഹ്മണനിലത്തെ (നമ്പൂതിരിയിലത്തെ) വീട്ടിലെത്തുകയും അവിടെ സാന്നിദ്ധ്യം ഉറപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു.
പിന്നീട് അതൊരു ദിവ്യസ്ഥലം ആണെന്നു മനസ്സിലാക്കിയ വീട്ടിലെ വലിയ നമ്പൂതിരി, ഭഗവാനെക്കായി ക്ഷേത്രം പണിയുകയും ദക്ഷയാഗത്തിന്റെ ഓർമ്മയ്ക്കായി വിഷ്ണു, ബ്രഹ്മാവ്, ശങ്കരനാരായണൻ, സൂര്യൻ തുടങ്ങിയ ദേവതകൾക്കും ആ ക്ഷേത്രത്തിൽ പ്രതിഷ്ഠാമൂർത്തികളായി സ്ഥാനം നൽകുകയും ചെയ്തു.
ഇന്നും ഈ ദേവതകൾക്ക് തുല്യസ്ഥാനം നൽകിക്കൊണ്ടുള്ള ആരാധനയാണ് പൊന്മേരി ശിവക്ഷേത്രത്തിൽ നടന്നു കൊണ്ടിരിക്കുന്നത്. കിഴക്കേ നടയിലൂടെ അകത്തുകടന്നാൽ ആദ്യം കാണുന്നത് അലൂമിനിയം ഷീറ്റിൽ നിർമ്മിച്ച ചെറിയൊരു നടപ്പുരയും അതിനപ്പുറം നിൽക്കുന്ന 2018-ൽ പ്രതിഷ്ഠിച്ച ഉത്തുംഗമായ സ്വർണ്ണക്കൊടിമരവുമാണ്, ഇത് ഭഗവദ്വാഹനമായ നന്ദികേശനെ ശിരസ്സിലേറ്റുന്നതായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. കൊടിമരത്തിനപ്പുറം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത് പ്രധാന ബലിക്കല്ലുള്ള ബലിക്കൽപ്പുരയാണ്. ഏകദേശം പത്തടി ഉയരമുള്ള ഈ വലിയ ബലിക്കല്ല് ഭഗവാന്റെ പ്രധാന സൈന്യാധിപനായ ഹരസേനനെ പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു.
അതിനുചുവട്ടിൽ ഭൗതികൻ (കിഴക്ക്), ദുർവരീക്ഷൻ (തെക്കുകിഴക്ക്), ഭീമരൂപൻ (തെക്ക്), സുലോചനൻ (തെക്കുപടിഞ്ഞാറ്), സുമുഖൻ (പടിഞ്ഞാറ്), മഹാബാഹു (വടക്കുപടിഞ്ഞാറ്), ത്രിശ്ശിരസ്സ് (വടക്ക്), ത്രിഭുജൻ (വടക്കുകിഴക്ക്) എന്നിവരാണ് ഉപസൈന്യാധിപന്മാരായി പ്രതിനിധീകരിച്ചിരിക്കുന്ന എട്ട് ചെറിയ ബലിക്കല്ലുകൾ. ഇവർക്ക് പുറത്തെ ബലിവട്ടത്തിൽ ഇതേ ദിശകളിൽ വേറെയും ബലിക്കല്ലുകൾ ഉണ്ടായിരിക്കുന്നു, ശീവേലിസമയത്ത് ബലി ഇവിടെയാണ് അർപ്പിക്കപ്പെടുന്നത്.
ക്ഷേത്രപാലനത്തിന്റെ ഭാഗമായ് തെക്കുപടിഞ്ഞാറേമൂലയിൽ പിംഗളൻ എന്നൊരു ശാക്തനും നിലകൊള്ളുന്നു, ശീവേലിയ്ക്ക് പാത്രത്തോടെ ബലി അർപ്പിക്കുന്നതും പിംഗളനാണ്. അതിമനോഹരമായ ചുവർച്ചിത്രങ്ങളുടെയും ദാരുശില്പങ്ങളുടെയും ശോഭയാൽ അലങ്കൃതമായ ശ്രീകോവിലാണ് ഈ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മുഖ്യ ആകർഷണം. സമീപ പ്രദേശങ്ങളിലെ മറ്റ് ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഇത്രയും ധാരാളം കലാസൃഷ്ടികൾ കാണാൻ സാധിക്കാത്തത് ഈ ക്ഷേത്രത്തെ പ്രത്യേകമാക്കുന്നു.
കിരാതര്ജുനവിഷയം, കാമദഹനം, മഹിഷാസുരമർദ്ദിനി, ദശാവതാരങ്ങൾ എന്നിവ ഉൾപ്പെടെയുള്ള കഥാപാത്രങ്ങളാണ് പ്രധാനമായും ചിത്രങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നത്. എന്നാൽ, ഏറ്റവും മനോഹരമായ ഒരു ചുവർച്ചിത്രം — ശിവഭഗവാനെ പരിണയിയ്ക്കുന്ന പാർവ്വതീദേവിയെ ചിത്രീകരിച്ചതാണ്. ശ്രീകോവിലിന്റെ പടിഞ്ഞാറുഭാഗം മുകളിൽ വരച്ചിരിക്കുന്ന ഈ ചിത്രം കേരളത്തിലെ പ്രധാന ചുവർച്ചിത്രങ്ങളിൽ ഒന്നായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.
ശ്രീകോവിലിന്റെ രണ്ടാം നിലയിൽ നാലു ദിക്കുകളിലായി വിവിധ ദേവതകളുടെ പ്രതിഷ്ഠയുമുണ്ട്: കിഴക്കിൽ ഇന്ദ്രൻ, തെക്കിൽ ദക്ഷിണാമൂർത്തി, പടിഞ്ഞാറിൽ നരസിംഹമൂർത്തി, വടക്കിൽ ബ്രഹ്മാവ്.
ശ്രീകോവിലിന് തൊട്ടുതെക്കുവശം കിഴക്കോട്ട് ദർശനമായി ഗണപതിഭഗവാനെയും പ്രതിഷ്ഠിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഏകദേശം ഒരു അടി ഉയരമുള്ള വിഗ്രഹം, ഒക്കത്ത് ഗണപതി സങ്കല്പത്തിൽ സ്ഥാപിച്ചിരിക്കുന്നു. വലത്തോട്ട് നീളുന്ന തുമ്പിക്കൈ, ചതുർബാഹു സ്വരൂപം, നാല് കൈകളിലും ശ്രേഷ്ഠമായി പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്ന ആയുധങ്ങളും സമ്മാനങ്ങളുമാണ് – മഴു, കയർ, മോദകം, ഒടിഞ്ഞ കൊമ്പ്.
ഗണപതിയോടുള്ള പ്രധാന വഴിപാടുകൾ ആയി നാളികേരമുടയ്ക്കൽ, ഗണപതിഹോമം, കറുകമാല, നാരങ്ങാമാല, അപ്പം, മോദകം തുടങ്ങിയവ പ്രസിദ്ധമാണ്. വിനായക ചതുർത്ഥിയാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന ആണ്ടുവിശേഷം. ശ്രീകോവിലിന്റെ വടക്കുവശത്ത് വ്യാളീമുഖത്തോടുകൂടി നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്ന ഓവ്, ശിവക്ഷേത്രത്തിലെ അനുഷ്ഠാനപരമായ ഘടകമായതിനാൽ, അതിനെ മറികടന്നുള്ള പ്രദക്ഷിണം നിരോധിച്ചിരിക്കുന്നു.
Address:
Vatakara - Villiappally Rd,
Opp Sub Registrar Office,
Kozhikode, Kerala 673106
