Sree Dharmasastha Temple Puzhakkal Thrissur

Nestled on the banks of the Puzhakkal River, the temple is situated about five kilometers northwest of Thrissur city, along the Guruvayur–Kunnamkulam–Kozhikode route, near the border of the Ayyanthole Grama Panchayat and the Thrissur Corporation, in the locality known as Puzhakkal. The presiding deity is Lord Dharmasastha, revered as the Taraka Brahmamurthy, and the temple draws numerous devotees throughout the year.

One of the unique rituals observed here is the Bali Tharpanam, performed on the banks of the temple river, which holds great spiritual significance. Pilgrims en route to Sabarimala often make it a point to visit this temple, especially after visiting the Guruvayur Sri Krishna Temple. In addition to Lord Dharmasastha, the temple also houses the idols of Ganapati, Durga, Bhadrakali, Rakteshwari, and a divine couple form of Brahmarakshas.

The main festival of the temple is the Painkuni Utram Vilakku, celebrated grandly on the Utram star day in the Malayalam month of Meenam. Other important observances at the temple include Mandalakalam, Karkkidaka Vavu, Thulam Vavu, and Maha Shivaratri. The temple is managed by a committee formed by members of the local community, ensuring the smooth functioning and cultural preservation of this sacred site.

Puzhakkal Dharmasastha Temple is situated on the northern bank of the Puzhakkalpuzha river, right at the heart of Puzhakkal village. The temple faces west, offering a serene and auspicious ambiance for worshippers. Across the river, close to the temple premises, lies Shobha City, and nearby is the tourism center operated by the Adatt Grama Panchayat. In front of the temple is a spacious open ground that serves as the area for vehicle parking and other facilities for devotees. To the south of the temple, there is a dedicated Balitharpana counter where ancestral offerings are made, and adjacent to it is the Devaswom Oottupura (temple dining hall).

A majestic arayal (sacred fig tree) stands prominently in front of the temple. According to Hindu beliefs, the Trimurti – Brahma, Vishnu, and Shiva – are believed to dwell within this tree: Brahma at the top, Vishnu in the middle, and Shiva at the base. Thus, the arayal is revered as the embodiment of the divine trinity. It is considered highly auspicious to offer prayers and circumambulate the tree seven times each morning. Nearby, stone steps lead down to the temple, guiding devotees into the temple courtyard and deeper into its spiritual sanctity.

Special ceremonies such as Chorunu (the ritual of feeding rice to infants for the first time), Thulabharam (offering materials equivalent to one’s body weight), and Bhajana (devotional singing) are conducted at the Puzhakkal Dharmasastha Temple. It is also a significant spiritual spot for Sabarimala pilgrims, who often come here to wear the sacred mala (garland) and tie the irumudi (travel kit) before beginning their pilgrimage. Since the temple does not observe a traditional flag-hoisting festival (kodiyettam), no flagpole (kodimaram) has been installed. Additionally, there is no sacrificial pit (bali kallu), and the existing bali peetha (sacrificial stone) is notably small, which allows devotees to have a clear view of the main idol even from outside the sanctum.

To accommodate devotees, special provisions have been made along the pathway for lighting elluthiri (oil lamps) and for thenga mudakkal (breaking of coconuts), both of which are major offerings at the temple. The offering counter (kanikka counter) is conveniently located nearby. In addition to these, other important offerings include Neeyabhishekam (ritual oil anointment), Udayasthamana Pooja (worship from sunrise to sunset), Shanishwara Pooja conducted on Saturdays for pleasing Lord Shani, and Karyasadhya Pushpanjali performed on Wednesdays for the successful completion of specific wishes or tasks.

These rituals reflect the deep spiritual and devotional significance the temple holds among the devotees. The temple pond is located to the north, just outside the temple walls. It is a relatively small pond. Slightly above the pond area, there is a serpent grove (Sarpakavu). The idols of the Naga deities, which were originally placed on a small platform southwest of the temple, were relocated here in 2015. The main deity in this serpent grove is Naga King Vasuki, accompanied by Naga Yakshi and Chitra Kood. Nearby, there are also idols of Durga Devi and Rakteshwari, both represented by small stone sculptures shaped like the tail end of a mirror (valkannadi).

Additionally, Brahma Rakshasa is worshipped here, and notably, there is a rare idol of a Rakshasa couple, which is uncommon in temple iconography. A Shivelipura (processional pathway for rituals) has been constructed in the northern nava (corridor) of the temple, completed in 2008. On special occasions, the shiveli (procession of the deity) is conducted through this pathway. The eastern corridor of the temple does not feature any significant installations.

However, in the southwestern part of the temple, facing east, stands the idol of Bhadrakali. The goddess is depicted with four arms, holding the divine sword Nandaka, a trident, a golden head (kanmudi), and a symbolic vessel filled with blood, representing her fierce and protective nature. Four small shrines are constructed around the main temple sanctum, allowing devotees to circumambulate the temple freely despite its compact size. Entry is possible from all four sides, with gates provided in each direction, and additional gates are present near the main entrance. Among these, the northern shrine is dedicated to special pujas and homas, while the southern shrine is used for musical performances and devotional chanting.

The northern shrine is especially significant during Navratri, as it houses the idols of Goddess Saraswati and the Sri Chakra, where the goddess is worshipped with great devotion during the festival. Musical instruments like chenda, maddalam, thimila, and edakka are typically seen hanging in the southern temple when not in use. A traditional thidappally (temple kitchen) is built in the southeastern corner of the temple, and a well is located in the northeastern corner for temple use. The idol of Lord Ganapathi is enshrined in a specially built sanctum in the southwest corner of the temple, facing east. This small idol, about two feet tall, is worshipped daily, and Ganapathi Homam is regularly performed to invoke the blessings of the deity. The temple has been renovated and maintained, preserving its traditional sanctity while accommodating devotees.

പുഴയ്ക്കൽ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം

പുഴയ്ക്കൽ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം കേരളത്തിലെ തൃശ്ശൂർ ജില്ലയിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന ഒരു പ്രശസ്തമായ ക്ഷേത്രമാണ്. തൃശ്ശൂർ നഗരത്തിൽ നിന്ന് ഏകദേശം അഞ്ചു കിലോമീറ്റർ വടക്കുപടിഞ്ഞാറായി, ഗുരുവായൂർ-കുന്നംകുളം-കോഴിക്കോട് റോഡിനടുത്ത്, അടാട്ട് ഗ്രാമപഞ്ചായത്തിന്റെയും തൃശ്ശൂർ കോർപ്പറേഷന്റെയും അതിർത്തിയിലായി പുഴയ്ക്കൽ എന്ന സ്ഥലത്താണ് ക്ഷേത്രം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. പുഴയ്ക്കൽ പുഴയുടെ വടക്കേക്കരയിലാണ് ഈ ദൈവാലയം. താരകബ്രഹ്മമൂർത്തിയായ ധർമ്മശാസ്താവാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠ. ശബരിമല തീർത്ഥാടനക്കാലത്ത് ഗുരുവായൂരിലേക്ക് വരുന്ന ഭക്തന്മാർ ഈ ക്ഷേത്രവും സന്ദർശിക്കുന്നത് പതിവാണ്. ക്ഷേത്രത്തോടൊപ്പമുള്ള പുഴയിൽ നടത്തുന്ന ബലിതർപ്പണം ഏറെ വിശേഷപ്പെട്ടതുമാണ്.

പ്രധാന ശാസ്താവിനൊപ്പം ഗണപതി, ദുർഗാ, ഭദ്രകാളി, രക്തേശ്വരി, നാഗദൈവങ്ങൾ, ബ്രഹ്മരക്ഷസ്സ് എന്നിവയും ഇവിടെ പ്രതിഷ്ഠയുണ്ട്.ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന ഉത്സവമായ പൈങ്കുനി ഉത്രം വിളക്ക് മീനമാസത്തിലെ ഉത്രം നാളിൽ ആചരിക്കുന്നു.മണ്ഡലകാലം, കർക്കടകവാവ്, തുലാവാവ്, ശിവരാത്രി എന്നിവയും ക്ഷേത്രത്തിൽ പ്രധാനപ്പെട്ട ദിവസങ്ങളായി ആഘോഷിക്കുന്നു. ക്ഷേത്രം ഒരു നാട്ടുകാരുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള സമിതിയാണ് ഭരിക്കുന്നത്.

പുഴയ്ക്കൽ ഗ്രാമത്തിന്റെ നടുക്കായി, പുഴയ്ക്കൽപ്പുഴയുടെ വടക്കേക്കരയിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു പുഴയ്ക്കൽ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രം. ഈ ക്ഷേത്രം പടിഞ്ഞാറേക്ക് ദർശനമുള്ളതായാണ് നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. പുഴയുടെ മറുകരയിൽ ശോഭാ സിറ്റിയും അതിന് സമീപം അടാട്ട് ഗ്രാമപഞ്ചായത്തിന്റേതായ ടൂറിസം കേന്ദ്രവുമുണ്ട്. ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മുന്നിൽ വൻവലുപ്പമുള്ള ഒരു പറമ്പ് വിശാലമായി വ്യാപിച്ചുകിടക്കുന്നു. ഇവിടെയാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെ വാഹന പാർക്കിങ്ങ് അടക്കമുള്ള സൗകര്യങ്ങൾ ഒരുക്കിയിരിക്കുന്നത്.ക്ഷേത്രത്തിന്റെ തെക്കുഭാഗത്ത് ബലിതർപ്പണം നടത്തുന്നതിനുള്ള കൗണ്ടറും ദേവസ്വം വക ഊട്ടുപുരയും സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. ക്ഷേത്രത്തിന് മുന്നിൽ വലിയൊരു പുണ്യവൃക്ഷമായ അരയാൽ കാണപ്പെടുന്നു. ഹൈന്ദവ വിശ്വാസപ്രകാരം, ഈ അരയാലിന്റെ മുകളിൽ ബ്രഹ്മാവ്, നടുവിൽ വിഷ്ണു, അടിയിൽ ശിവൻ എന്നിങ്ങനെയാണ് ത്രിമൂർത്തികൾ സന്നിധിച്ചിരിക്കുന്നതെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നത്.

അതുകൊണ്ടുതന്നെ അരയാൽ ത്രിമൂർത്തീസ്വരൂപമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു. എല്ലാ ദിവസവും രാവിലെ ഈ അരയാലിനെ ഏഴുതവണ വലയം വയ്ക്കുന്നത് അത്യന്തം പുണ്യകരമായി കരുതപ്പെടുന്നു. അരയാലിന് സമീപത്തായി ക്ഷേത്രത്തിലേക്ക് ഇറങ്ങുന്നതിനായി തയ്യാറാക്കിയിരിക്കുന്ന പടികൾ കാണാം. ഈ പടികളിലൂടെ ഇറങ്ങിയാൽ തത്സമയം ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മുറ്റത്തിലേക്ക് എത്തിച്ചേരാൻ കഴിയും. പുഴയ്ക്കൽ ധർമ്മശാസ്താക്ഷേത്രത്തിലെ ശ്രീകോവിൽ വളരെ ചെറിയതും ചതുരാകൃതിയിലുമാണ് നിർമിച്ചിരിക്കുന്നത്. കരിങ്കല്ലിൽ നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ ശ്രീകോവിലിന് ഒരുനില മാത്രമാണ് ഉള്ളത്.

മേൽക്കൂര ചെമ്പ് കൊണ്ട് മൂടിയതും അതിനു മുകളിൽ സ്വർണ്ണം പൂശിയതുമാണ്, അതിന്റെ മുകളിൽ സ്വർണ്ണത്താഴികക്കുടം ദൃശ്യമായി ശോഭിച്ചു നിൽക്കുന്നു. ശ്രീകോവിലിനകത്ത് ഗർഭഗൃഹം മാത്രമാണ്. ഇവിടെ ഏകദേശം ഒരടി ഉയരമുള്ള സ്വയംഭൂ ശാസ്താവിന്റെ വിഗ്രഹം പടിഞ്ഞാറോട്ട് ദർശനമായാണ് പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിക്കുന്നത്. ഈ പ്രതിഷ്ഠയുടെ പ്രത്യേകതയാണ് ഗൃഹസ്ഥരൂപത്തിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്ന ധർമ്മശാസ്താവ് — പ്രഭ എന്ന ഭാര്യയോടും സത്യകൻ എന്ന മകനോടും കൂടിയുള്ള പ്രത്യക്ഷം. അതിനാൽ, വിവാഹതടസ്സങ്ങളും കുടുംബപ്രശ്നങ്ങളും പരിഹരിക്കാൻ ഉത്തമമായ ദർശനമായി ഈ ക്ഷേത്രം വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.

ശ്രീകോവിലിന്റെ തറനിരപ്പിനോട് ചേർന്നാണ് വിഗ്രഹം പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിക്കുന്നത്. വിഗ്രഹം സ്വയംഭൂവായതിനാൽ അതിൽ യാതൊരു ചെത്തിയോ പണിയിടലോ ചെയ്തിട്ടില്ല.ശാസ്താവിന്റെ വിഗ്രഹത്തിന് സ്വർണ്ണഗോളക ചാർത്തിയിരിക്കുന്നതും അതിൽ അമ്പും വില്ലും പിടിച്ചുനിൽക്കുന്ന ധർമ്മശാസ്താവിന്റെ ഭാവമാണ് പ്രതിഫലിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നതും പ്രത്യേകം ശ്രദ്ധേയമാണ്. ഈ രൂപത്തിലൂടെ സർവ്വവിശ്വത്തിന്റെ മൂലതേജസ്സിനെ പ്രതിനിധീകരിച്ച് പ്രഭാസത്യകസമേതനായ ശ്രീ ധർമ്മശാസ്താവ് പുഴയ്ക്കൽ ക്ഷേത്രത്തിൽ സന്മനസ്സോടെ വാസം ചെയ്യുന്നു.