Aryanad Anandeswaram Shiva Temple (ആനന്ദേശ്വരം ശിവക്ഷത്രം) located in the Nedumangad taluk of Thiruvananthapuram district, is a revered site in Kerala where Sri Parameswara is worshipped as the supreme Swayambhu. It is situated about one kilometer from Aryanadu and is managed by the Travancore Devaswom Board.
Aryanadu is a picturesque village situated in the Nedumangad taluk of Thiruvananthapuram district. Centuries ago, people from Karnataka and Tamil Nadu migrated to this region, which was once home to prominent aristocratic families. It is believed that Aryanadu was ruled by the Arya kings from the 1st century to the 10th century. The word "Arya" means noble and beautiful, and the land, adorned with hills, trees, and lush greenery, came to be known as "Aryan Nadu," meaning the beautiful land of the Aryas.
Aryanadu is also home to the Anandeswaram Shiva Temple, where Lord Parameswara is worshiped as the ancient and supreme Swayambhu (self-manifested deity) of Kerala. Located just one kilometer from Aryanadu, the temple is under the administration of the Thiruvithamkur Devaswom Board.
The Mahashivratri Mahotsavam at the Anandeswaram Shiva Temple begins with Trikotiyettam, a grand flag-raising ceremony. The festival includes various rituals such as Ganapathihom, Akhandanamajapam (continuous chanting), Kalashapooja, Mrityunjayahomam, Nerchapongala, Kalasabhishekam, Annadanam (free food distribution), Pushpabhishekam (flower offerings), Yamapujas, Sahasradeepakazhcha (thousand-lamp display), Sribhutabali, Ashtabhishekam, Pallivetta (ritualistic royal hunt), Aarattu (holy bath), Sadya (feast), and the Aryanadu Ganapatiamkuzhi Aaratu Kadav procession. After the Aarattu, there is a Pushpa Vrishti (shower of flowers), followed by the conclusion of the festival with Thrikkodiyirakkam (flag-lowering ceremony) and Kalasabhishekam.
Devotees are invited to visit the temple at least once to seek the blessings of Lord Shiva and to participate in the grand rituals held during the festival.
A unique aspect of the Anandeswaram Shiva Temple is the Nadi Puja, performed on the day of Shivaratri. The temple is located near the Karamanayar river, and the Nadi Puja takes place in the temple courtyard. After the temple Thantri (head priest) conducts the river pooja and lamp worship, devotees light lamps and offer them as part of their vows. It is believed that Lord Shiva grants the wishes of devotees who light these lamps. The sight of the river filled with illuminated lamps is a beautiful and spiritual experience, drawing many devotees.
Hindu culture teaches the worship of nature as a divine manifestation, and the Nadi Puja is performed by venerating the river as the body of the Lord, symbolizing the Ganges. Rivers have been revered in Hinduism since ancient times. The story of Bhagiratha, a king of the Suryavamsa dynasty, is central to this belief. Bhagiratha performed intense penance to bring the Ganga from heaven to earth in order to grant salvation to his ancestors, the sons of King Sagara. After years of penance, Goddess Ganga appeared and granted his wish, but she advised that only Lord Shiva could bear the force of her descent to earth.
Bhagiratha then performed penance to please Lord Shiva, who agreed to receive the mighty river on his head. As Ganga descended, her arrogance caused her to spread in all directions. Sensing this, Shiva contained her within his matted hair, earning the name "Gangadhar" (Bearer of the Ganga). Bhagiratha once again performed penance, and Lord Shiva eventually released the Ganga, allowing her to flow down the Himalayas and onto the earth with great power. According to Hindu belief, Bhagiratha brought the Ganga from heaven to earth and then to the underworld (Pathalam), completing his mission to liberate his ancestors.
ആര്യനാട് ആനന്ദേശ്വരം ശിവക്ഷേത്രം
കേരളത്തിലെ പുണ്യവും പുരാതനവുമായ ഒരു സ്വയംഭുവായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്ന ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ ഒന്നാണ്, ഇവിടെ ശ്രീനീലകണ്ഠൻ ദൈവമായി കുടികൊള്ളുന്നു. ആര്യനാട് ഗ്രാമത്തിൽ നിന്ന് ഏകദേശം ഒരു കിലോമീറ്റർ ദൂരത്തിലായാണ് ഈ ക്ഷേത്രം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. തിരുവിതാംകൂർ ദേവസ്വം ബോർഡിന്റെ ഭരണത്തിൽ ഉള്ള ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ മഹാശിവരാത്രി മഹോത്സവം ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്നു.
ആനന്ദേശ്വരം ശിവക്ഷേത്രത്തിലെ മഹാശിവരാത്രി ഉത്സവം തൃക്കൊടിയേറ്റത്തോടെ ആരംഭിക്കുന്നു. ഈ ഉത്സവത്തിൽ ഗണപതിഹോമം, അഖണ്ഡനാമജപം, കലശപൂജ, മൃത്യുഞ്ജയഹോമം, നേർച്ചപ്പൊങ്കാല, അന്നദാനം, പുഷ്പാഭിഷേകം, യാമപൂജകൾ, സഹസ്രദീപക്കാഴ്ച, ശ്രീഭൂതബലി, അഷ്ടാഭിഷേകം, പള്ളിവേട്ട, ആറാട്ട് സദ്യ എന്നിവയുള്‍പ്പെടെ വിവിധ മതപരിപാടികൾ നടക്കുന്നു. ആരാധകരുടെ പങ്കാളിത്തംകൊണ്ട് ശ്രീ മഹാദേവന്‍റെ അനുഗ്രഹം നേടുന്നതിനുള്ള ഒരു പുണ്യ അവസരമാണ് ഈ ഉത്സവം.
ക്ഷേത്രത്തിൻ്റെ പ്രത്യേകതകളിൽ ഒന്നായ നദിപൂജ, ശിവരാത്രി ദിവസമാണ് നടക്കുന്നത്. കരമനയാറിനു സമീപമുള്ള ക്ഷേത്രക്കടവിലാണ് നദിപൂജ അരങ്ങേറുന്നത്. തന്ത്രി നദിയെ ആരാധിച്ചശേഷം ഭക്തജനങ്ങൾ ദീപങ്ങൾ കൊളുത്തി നദിയിൽ ഒഴുക്കുന്നു. ഭഗവാന്റെ അനുഗ്രഹത്താൽ ആഗ്രഹങ്ങൾ സഫലമാകുമെന്ന് വിശ്വാസം. ഈ ചടങ്ങ് കാണുന്നതിനായി നിരവധി ഭക്തർ എത്തുന്നു.
പ്രകൃതിയെ ദൈവമായ് ആരാധിക്കുന്ന ഹൈന്ദവ സംസ്കാരത്തിന്റെ പ്രതീകമാണ് നദിപൂജ. ഗംഗയെ ഭഗവാന്റെ തിരുജടയിലെ ഗംഗയായി സങ്കൽപ്പിച്ചാണ് ഈ പൂജ നടത്തുന്നത്. ഭഗീരഥന്‍റെ തപസ്സിലൂടെ ഗംഗയെ സ്വർഗ്ഗത്തിൽ നിന്നെത്തിച്ചത്,ശിവൻ ഗംഗയെ തൻ്റെ ശിരസ്സിൽ തടഞ്ഞ് ഭഗവാന്റെ കൃപയിൽ ഗംഗയുടെ ഒഴുക്കിന് ഭൂമിയിൽ വഴി ഒരുക്കിയതിന്റെ പ്രാധാന്യം ഹൈന്ദവ ഐതിഹ്യത്തിൽ പ്രത്യേക സ്ഥാനം ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്.
