Sree Matsyavatara Mahavishnu Temple is located in the small town of Meenangadi, along the highway connecting Kalpetta and Sulthan Bathery in Wayanad, Kerala.
This temple is dedicated to Matsya, the fish incarnation of Lord Vishnu, considered the first among his ten primary avatars. In Hindu mythology, Matsya is said to have rescued Manu, the first man, from a great deluge. Matsya is often depicted either as a giant golden fish or in an anthropomorphic form with the upper body of Vishnu and the lower half of a fish.
Matsyamurti is the principal deity worshipped at this temple, although the idol itself represents Vishnu. There are only three temples in Kerala dedicated to the Matsya avatar. Apart from the one in Meenangadi, the second is the Mootoli Sree Mahavishnu Temple in Kakkodi, Kozhikode, and the third is the Perumeenpuram Vishnu Temple in Kakkur, Kozhikode, where the idol specifically depicts the Matsya form.
A unique ritual at these temples is Meenootu, or the feeding of fish, which is a significant practice for devotees. The Prathishta Dinam (consecration day) of the Meenangadi temple is celebrated on the day of the Makayiram star in the Malayalam month of Makaram (January–February).
മീനങ്ങാടി മത്സ്യാവതാര മഹാവിഷ്ണുക്ഷേത്രം
മീനങ്ങാടി മത്സ്യാവതാര മഹാവിഷ്ണു ക്ഷേത്രം കേരളത്തിലെ ഏക മത്സ്യാവതാര പ്രതിഷ്ഠയുള്ള ക്ഷേത്രമായി അറിയപ്പെടുന്നു. വയനാട് ജില്ലയിലെ മീനങ്ങാടി പഞ്ചായത്തിലാണ് ഈ പ്രാചീന മഹാക്ഷേത്രം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. വിഷ്ണുവിന്റെ ആദ്യ അവതാരമായ മത്സ്യാവതാരത്തിൽ പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിക്കുന്ന ഏക ക്ഷേത്രമാണിതെന്നത് ഈ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പ്രധാന പ്രത്യേകതയാണ്. മത്സ്യാവതാര മഹാവിഷ്ണു ക്ഷേത്രത്തിനു സമീപം പുറക്കാടി പൂമാല പരദേവത ക്ഷേത്രം, മലക്കാട് ശിവക്ഷേത്രം, മാനിക്കാവ് മഹാദേവ ക്ഷേത്രം തുടങ്ങിയതും സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു.
ക്ഷേത്രമുറ്റത്ത് പന്തലും അതിനുള്ളിൽ ബലിക്കല്ലുമുണ്ട്. ശ്രീകോവിലിൽ ചതുർബാഹു രൂപത്തിൽ മഹാവിഷ്ണു പ്രതിഷ്ഠിച്ചിരിക്കുന്നു. കിഴക്കേ ദർശനമാണിതിന്. കന്നിമൂലയിൽ അയ്യപ്പൻ, സമീപത്ത് ഗണപതി, ദുർഗാദേവി എന്നിവരുടെയും പ്രതിഷ്ഠകളുണ്ട്. ക്ഷേത്രത്തിനുമുന്നിൽ അകലെയുള്ള വലിയ കുളം ഭക്തരിലേക്ക് ആകർഷണം ചെലുത്തുന്നു.ഇതിഹാസപ്രകാരം, നൂറ്റാണ്ടുകൾ മുമ്പ് ഈ പ്രദേശത്തിലൂടെ സഞ്ചരിച്ചിരുന്ന ഒരു മഹർഷി സമീപത്തുള്ള ജലാശയത്തിൽ ദേഹശുദ്ധിക്കായി ഇറങ്ങുകയായിരുന്നു.
കുളിക്കുമ്പോൾ വെള്ളത്തിൽ നിന്നൊരു മത്സ്യം വായുവിലേക്ക് ഉയർന്ന് നൃത്തമാടി പിന്നെ ജലത്തിൽ മുങ്ങുകയായിരുന്നു. ഇത് പലതവണ ആവർത്തിച്ചതോടെ, ദിവ്യദർശനത്തിലൂടെ മഹർഷിക്ക് മനസ്സിലാകുന്നത്, ഈ സ്ഥലത്ത് മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ സാന്നിധ്യമുണ്ടെന്ന്. അദ്ദേഹം ഉടൻ കരയിലേക്കുയർന്ന് ജലാശയത്തിന്റെ പടിഞ്ഞാറുവശത്ത് ഉയർന്ന ഭാഗത്ത് മത്സ്യാവതാര പ്രതിപതിയിൽ മഹാവിഷ്ണുവിനെ പ്രതിഷ്ഠിച്ചു. പിന്നീട് നാട്ടുകാരെ ചേർത്ത് വിവരം അറിയിക്കുകയും ക്ഷേത്രം നിർമിക്കാൻ നിർദേശിക്കുകയും ചെയ്തു.മുന്‍കാലത്ത് ഈ പ്രദേശം മീനാടി, മീൻഅങ്കിടി തുടങ്ങിയ പേരുകളിൽ അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത് പിന്നീട് മീനങ്ങാടി എന്നായി പരിണമിച്ചു.
പ്രാരംഭഘട്ടത്തിൽ നിർമിച്ച ക്ഷേത്രം പിന്നീട് അഗ്നിക്കിരയായി നശിച്ചെങ്കിലും, പുനഃസ്ഥാപിച്ച് വീണ്ടും പണിയുകയും ചെയ്തു. ചരിത്ര രേഖകളനുസരിച്ച് ഈ നവനിർമ്മാണം ടിപ്പു സുൽത്താന്റെ പടയോട്ടക്കാലത്താണ് നടന്നത്.
ക്ഷേത്രത്തിൽ പാൽപ്പായസവും നെയ്പായസവും, പുഷ്പാഞ്ജലിയും ഉൾപ്പെടെ വിവിധ വഴിപാടുകൾ നടത്തുന്നു. പ്രത്യേകിച്ച് മംഗല്യസൗഭാഗ്യത്തിനായി ഇവിടെ നടത്തുന്ന നിവേദ്യങ്ങൾ ഫലപ്രദമാണെന്ന് അനുഭവസ്ഥർ പറയുന്നു.
ക്ഷേത്രോത്സവം കുംഭമാസത്തിലെ പൂരൂരുട്ടാതിയും ഉത്രാട്ടായിയും ദിനങ്ങളിലാണ് ആഘോഷിക്കുന്നത്. തിടമ്പുനൃത്തം, തായമ്പക, വെള്ളാട്ട് എന്നിവ ഉത്സവദിനങ്ങളിൽ ആകർഷണീയമായ ചടങ്ങുകളാണ്.
ആദ്യദിനം സമീപത്തുള്ള കൂട്ടക്കാവിൽ നിന്നുള്ള എഴുന്നള്ളത്തോടെയാണ് ഉത്സവം ആരംഭിക്കുന്നത്. അന്നുരാത്രി വെള്ളാട്ട് നടന്ന്, അടുത്തദിവസം കരുമൻകാവിൽനിന്നുള്ള പ്രധാന ചടങ്ങ് നടക്കും. തിറവേളകൾ, പ്രത്യേകിച്ച് ഭഗവതിയുടെ ഉച്ചതിറ, മറ്റു തിറകളുമായി കൂടെ നടക്കുന്നു. കൂടാതെ ആദിവാസി സമുദായം അവതരിപ്പിക്കുന്ന തോറ്റം, പട്ടക്കളി, കോൽക്കളി തുടങ്ങിയ കലാപരിപാടികളും ഉത്സവത്തിന് ആഡംബരവും വൈവിധ്യവും നൽകുന്നു.
ആയിരക്കണക്കിന് ആദിവാസികൾ ഉത്സവത്തിന് എത്തി പങ്കുചേരുന്നത് ഈ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ സാമൂഹികസാംസ്കാരിക പ്രാധാന്യത്തെയും പൈതൃകമൂല്യത്തെയും വ്യക്തമാക്കുന്നു.
Address:
Meenangadi Panchayath Stadium,
Meenangadi,
Kerala 673591
