Thirunelli Temple (also spelled Tirunelli) is an ancient and revered temple dedicated to Lord Maha Vishnu, situated on the slopes of the Brahmagiri Hills in Kerala, near the Karnataka border.
This sacred temple is considered one of the 108 Abhimana Kshetrams in the Vaishnavite tradition. Nestled at an altitude of about 900 meters (approximately 3,000 feet) in the northern part of Wayanad, the temple is surrounded by lush forests and majestic mountains, located around 32 km from Mananthavady.
The name "Thirunelli" is derived from the word nelli, the Tamil and Malayalam term for the Indian gooseberry (Amla tree).
Several ancient texts including the Matsya Purana, Skanda Purana, Narasimha Purana, and Padma Purana mention this temple, referring to it as "Sahyamalaka Kshetra." According to legend, Lord Brahma, while traveling across the universe on his celestial swan (hamsa), was drawn to the beauty of the Brahmagiri Hills. Upon descending, he discovered an idol nestled in an Amla tree. Recognizing it as an embodiment of Lord Vishnu, Brahma declared the site as Vaikuntha itself—Vishnu’s heavenly abode.
തിരുനെല്ലി ശ്രീമഹാവിഷ്ണു ക്ഷേത്രം
കേരളത്തിലെ വയനാട് ജില്ലയിലെ പ്രശസ്തമായ തിരുനെല്ലി മഹാവിഷ്ണു ക്ഷേത്രം ഒരു പ്രധാന ഹിന്ദു തീർഥകേന്ദ്രമാണ്. ഇവിടെ മരണപ്പെട്ടവരുടെ ആത്മശാന്തിക്കായി നടത്തുന്ന ബലിപൂജകൾക്കും ഈ ക്ഷേത്രം പ്രശസ്തമാണ്. കർണാടക അതിർത്തിയോടു ചേർന്ന്, ബ്രഹ്മഗിരി മലനിരകളിലെ കമ്പമല, കരിമല, വരഡിഗ മലകൾ എന്നിവ ചുറ്റപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന തിരുനെല്ലി ക്ഷേത്രം സഹ്യമലക്ഷേത്രം, ബ്രഹ്മഗിരി ക്ഷേത്രം എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു. ഇത് ആമലക ക്ഷേത്രമായും പരിചിതമാണ്.
ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠ പരമാത്മാവായ ഭഗവാൻ മഹാവിഷ്ണുവാണ്. ക്ഷേത്രത്തിന് സമീപമുള്ള ഒരു ഗുഹയിൽ പരമശിവന്റെ സാന്നിധ്യവും ഉണ്ട്, അതിൽ ശിവലിംഗ പ്രതിഷ്ഠ കാണപ്പെടുന്നു. 30 കരിങ്കൽ തൂണുകളാൽ താങ്ങി നിർത്തിയിരിക്കുന്ന തിരുനെല്ലി ക്ഷേത്രം ഒരു അത്ഭുതമായ വാസ്തുവിദ്യാ കൃതിയാണെന്ന് പറയപ്പെടുന്നു. ക്ഷേത്രത്തിന്റെ തറയിൽ വലിയ കരിങ്കൽ പാളികൾ പാകിയിരിക്കുന്നു.പുത്തരി, ചുറ്റുവിളക്ക്, നവരാത്രി, ശിവരാത്രി, കർക്കടകം, തുലാം, കുംഭം എന്നീ മാസങ്ങളിലെ കറുത്തവാവ്, ബലി തുടങ്ങിയ ദിവസങ്ങളിൽ ക്ഷേത്രത്തിൽ പ്രധാന ആരാധനകളും പൂജകളും നടത്തപ്പെടുന്നു.
മേടമാസത്തിലെ വിഷുവിളക്കാണ് ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന ഉത്സവം."ദക്ഷിണകാശി" എന്നും "ദക്ഷിണ ഗയ" എന്നും ഈ ക്ഷേത്രം അറിയപ്പെടുന്നു. തിരുനെല്ലി ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പ്രാധാന്യം ചേര രാജാക്കന്മാരായ ഭാസ്കര രവിവർമ്മൻ I, II എന്നിവരുടെ ചെമ്പ് ആലേഖനങ്ങളിൽ കാണാം. തിരുനെല്ലി ഗ്രാമത്തിൽ നിന്നും പുരാവസ്തു ഗവേഷകർ ഈ ചെമ്പുതകിടുകൾ കുഴിച്ചെടുക്കുകയും ചെയ്തു. എ.ഡി. 9-ആം നൂറ്റാണ്ട് വരെ ഈ ചെമ്പുതകിടുകൾക്ക് പഴക്കം ഉള്ളതായി രേഖകൾ പറയുന്നു. ചരിത്ര രേഖകളുടെ അനുസരണയിൽ, തിരുനെല്ലി 16-ആം നൂറ്റാണ്ടുവരെ തെക്കേ ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും സമൃദ്ധമായ സ്ഥലങ്ങളിൽ ഒന്നായിരുന്നു.
ഭാസ്കര രവിവർമ്മന്റെ കാലത്ത് ഈ ക്ഷേത്രം ഒരു പ്രധാന തീർത്ഥാടന കേന്ദ്രമായിരുന്നു. അന്നത്തെ നാണയം ആയ 12 ‘രാശി‘കൾ ഉപയോഗിച്ച് കൊത്തുപണിചെയ്ത കല്ലുകൾ ഇവിടെ നിന്നും കുഴിച്ചെടുക്കുകയും ചെയ്തു.
ഈ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ചരിത്രം കാസർഗോഡ് ജില്ലയിലെ കുംബ്ല രാജവംശവും, കുറുമ്പ്രനാട് രാജവംശവും, വയനാട് രാജാക്കന്മാരുമായി ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. കൂർഗ്ഗിലെ രാജാക്കന്മാരും ഈ ക്ഷേത്രത്തിനോടുള്ള ബന്ധം പുലർത്തിയിരുന്നു. ഈ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ പ്രവേശന കവാടത്തിന് അടുത്തുള്ള ചില കൽപ്രതിമകളുടെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ കൂർഗ്ഗ് രാജാക്കന്മാർ നിർമ്മിച്ചതായി കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്.
ഈ പ്രദേശത്ത് ഒരു പുരാതന ഗ്രാമത്തിന്റെ അവശിഷ്ടങ്ങൾ ഇപ്പോഴും കാണാം. പാപനാശിനി ഗ്രാമം, പഞ്ചതീർത്ഥ ഗ്രാമം എന്നീ രണ്ടെന്തൊരു ഗ്രാമങ്ങളും ഇവിടെ നിലനിന്നിരുന്നു. അജ്ഞാതമായ ചില കാരണങ്ങളാൽ (മിക്കവാറും ഒരു പകർച്ചവ്യാധിയാൽ) ഈ ഗ്രാമങ്ങൾ നശിപ്പിക്കപ്പെട്ടു. ജനങ്ങൾ മാനന്തവാടിക്ക് സമീപത്തെ സ്ഥലങ്ങളിലേക്ക് അഭയം തേടി. മാനന്തവാടിയിലെ ചില കുടുംബങ്ങൾ തങ്ങളുടെ തായ്‌വഴികൾ ഈ ഗ്രാമങ്ങളിൽ നിന്നാണെന്ന് പറയുന്നു.വിശേഷമായി, ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ കിണർ ഇല്ല.
തിരുനെല്ലി ക്ഷേത്രത്തിൽ നിന്ന് അല്പം അകലെയാണ് പ്രശസ്തമായ പാപനാശിനി അരുവി. ഈ പുണ്യനദിയിൽ ഒരിക്കൽ മാത്രം കുളിച്ചാൽ പോലും എല്ലാ പാപങ്ങളിൽ നിന്നും മോചിതരാകുമെന്ന് വിശ്വാസം നിലനിൽക്കുന്നു. പാപനാശിനി എന്ന ഈ അരുവിക്ക്, പാപ നാശിപ്പിക്കുന്ന ദിവ്യശക്തിയുള്ളതായി വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.
ബ്രഹ്മഗിരി മലനിരകളുടെ ശാന്തവും ആകർഷകവുമായ പ്രകൃതിദൃശ്യങ്ങളിലാണ് തിരുനെല്ലി സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. വയനാടിന്റെ മനോഹരതയിൽ അഭിമാനമായി നിലകൊള്ളുന്ന ഈ ക്ഷേത്രം, വയനാട് വന്യജീവി സംരക്ഷണ കേന്ദ്രം എന്ന വന സമ്പത്തിന്റെ നടുക്കാണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.
തിരുനെല്ലിക്ക് വടക്കുകിഴക്കായി കർണാടകയിലെ നാഗർഹോളെ, ബന്ദിപ്പൂർ വന്യജീവി സങ്കേതങ്ങൾയും, തെക്കുകിഴക്കായി തമിഴ്‌നാട്ടിലെ മുതുമല വന്യജീവി സങ്കേതവും സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു.
ഇവ ഒരുമിച്ച് നീലഗിരി ബയോ റിസർവിന്റെ പ്രധാന ഭാഗങ്ങളാണ്. ഇവിടെ ജൈവവൈവിധ്യത്തിൽ സമൃദ്ധമായ നിരവധി സസ്യജാലങ്ങളും മൃഗജാലങ്ങളും കാണാൻ സാധിക്കും.
സാഹസികയാത്രികർക്കും പ്രകൃതിസ്നേഹികൾക്കും ഏറെ പ്രിയപ്പെട്ട പക്ഷിപാതാളം തിരുനെല്ലിയിൽ നിന്ന് ഏകദേശം 7 കിലോമീറ്റർ അകലെയാണ്. കടൽനിരപ്പിൽ നിന്ന് ഏകദേശം 1740 മീറ്റർ ഉയരത്തിൽ നിലനിൽക്കുന്ന ഈ സ്ഥലത്ത് എത്താൻ കേരള വനം വകുപ്പ് നൽകുന്ന മുൻകൂർ അനുമതി ആവശ്യമാണ്.
തിരുനെല്ലിയും അതിന്റെ ചുറ്റുമുള്ള പ്രദേശങ്ങളും തീർത്ഥാടകരെയും പ്രകൃതിസ്നേഹികളെയും ഒരുപോലെ ആകർഷിക്കുന്ന അതിമനോഹരമായ ദൈവീകസാന്നിദ്ധ്യമായ ഭൂഭാഗങ്ങളാണ്.
Address:
Thirunelly,
Kerala 670646
